Rozdział 2 - Wymagania dla pracowni rentgenowskich - Szczegółowe warunki bezpiecznej pracy z aparatami rentgenowskimi o energii promieniowania do 300 keV stosowanymi w celach medycznych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2003.173.1681

Akt utracił moc

Wersja od: 6 października 2003 r.

Rozdział  2

Wymagania dla pracowni rentgenowskich

§  2.

1. Pracownie rentgenowskie należy wyposażyć w takie urządzenia ochronne i zabezpieczające oraz mieć tak zorganizowaną pracę, aby dawki promieniowania jonizującego otrzymywane przez osoby zatrudnione w pracowniach rentgenowskich i w pomieszczeniach przyległych do tych pracowni, a także przez osoby z ogółu ludności przebywające w sąsiedztwie, nie przekraczały limitów użytkowych, jeżeli zostały one określone w zezwoleniu na stosowanie aparatu rentgenowskiego lub dawek granicznych określonych w przepisach dotyczących dawek granicznych promieniowania jonizującego, z zastrzeżeniem § 3 ust. 1, i były tak małe, jak tylko jest to racjonalnie osiągalne przy uwzględnieniu czynników ekonomicznych, organizacyjnych i społecznych.

2. Przy planowaniu i wykonywaniu działalności z wykorzystaniem promieniowania rentgenowskiego, podczas których wymagana jest obecność operatora aparatu lub personelu medycznego w pobliżu lampy rentgenowskiej, w celu zapewnienia ochrony radiologicznej na stanowisku pracy należy uwzględniać informacje o rozkładach mocy dawki wokół zestawu rentgenowskiego podane przez producenta oraz wyniki pomiarów dozymetrycznych wykonanych wokół danego urządzenia.

§  3.

1. Konstrukcja ścian zewnętrznych i stropów pracowni rentgenowskich zapobiega otrzymaniu przez osoby z ogółu ludności w okresie kolejnych 12 miesięcy dawki skutecznej (efektywnej), związanej z wykorzystywaniem promieniowania jonizującego w pracowni rentgenowskiej, przekraczającej wartość 0,1 milisiwerta (mSv).

2. Grubości ścian i stropów pracowni rentgenowskich, o których mowa w ust. 1, oraz rodzaje zastosowanych materiałów osłonnych projektuje się zgodnie z Polską Normą dotyczącą obliczania osłon stałych przed promieniowaniem jonizującym - PN-86-J-80001.

§  4.

1. Wysokość gabinetu rentgenowskiego nie może być, z zastrzeżeniem ust. 2, mniejsza niż 2,5 m.

2. Wysokość gabinetu rentgenowskiego, w którym łączny czas przebywania pracownika nie przekracza czterech godzin na dobę, nie może być mniejsza niż 2,2 m.

§  5.

1. Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym zainstalowany jest diagnostyczny zestaw rentgenowski składający się z jednego stanowiska, z zastrzeżeniem ust. 2-4, nie może być mniejsza niż 20 m². Na każde następne stanowisko, z zastrzeżeniem ust. 3, należy przeznaczyć dodatkowo co najmniej 10 m².

2. Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym jest zainstalowany:

1) diagnostyczny zestaw rentgenowski:

a) do badań naczyniowych,

b) do radiologii interwencyjnej,

2) rentgenowski symulator radioterapeutyczny

- nie może być mniejsza niż 25 m².

3. Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym zainstalowany jest:

1) na stałe aparat rentgenowski jezdny do zdjęć przyłóżkowych,

2) aparat rentgenowski stomatologiczny,

3) aparat mammograficzny,

4) aparat do densytometrii kości

- nie może być mniejsza niż 9 m²; na każdy następny spośród tych aparatów, zainstalowany w tym samym gabinecie, należy dodatkowo przeznaczyć 5 m².

4. Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego, w którym jest zainstalowany:

1) aparat rentgenowski do zdjęć fotofluorograficznych,

2) na stałe aparat rentgenowski jezdny wykorzystywany do badań pourazowych,

3) aparat terapeutyczny do terapii kontaktowej lub powierzchniowej

- nie może być mniejsza niż 15 m².

5. Do powierzchni gabinetów rentgenowskich nie wlicza się powierzchni sterowni, jeżeli jest ona w wydzielonym pomieszczeniu.

§  6.

1. Pracownie rentgenowskie wyposażone w aparaty rentgenowskie z wydzieloną rozdzielnicą lub sterownicą, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, posiadają sterownię wygrodzoną z części gabinetu albo urządzoną w pomieszczeniu przylegającym lub na korytarzu będącym ciągiem komunikacyjnym przeznaczonym wyłącznie dla pracowników pracowni rentgenowskiej.

2. W przypadku gabinetów wyposażonych w rentgenowski symulator radioterapeutyczny - sterownię lokalizuje się w osobnym pomieszczeniu przylegającym do gabinetu rentgenowskiego.

3. W przypadku diagnostycznych aparatów rentgenowskich rozdzielnica lub sterownica może być umieszczona wewnątrz gabinetu za parawanem ochronnym lub osłoną stałą.

4. W rentgenowskich pracowniach diagnostycznych zamiast drzwi pomiędzy sterownią a gabinetem może być stosowany korytarz (labirynt) utworzony z osłon stałych ustawionych w taki sposób, aby z wejścia do korytarza (labiryntu) nie było widoczne miejsce padania pierwotnej wiązki promieniowania.

§ 7. W pracowniach rentgenowskich zapewnia się, odpowiednio do warunków określonych w zezwoleniu na stosowanie aparatu rentgenowskiego, łączność głosową i wizualną pomiędzy personelem medycznym przebywającym w sterowni a pacjentem przebywającym w gabinecie rentgenowskim.

§  8.

1. Gabinety rentgenowskie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, są wyposażone w wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną zapewniającą co najmniej 4-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny, z uwzględnieniem ust. 4.

2. Gabinety rentgenowskie wyposażone w aparaty rentgenowskie przeznaczone do wykonywania zabiegów z zakresu radiologii interwencyjnej mają wentylację wykonaną zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej.

3. Gabinety rentgenowskie diagnostyczne wyposażone w aparaty rentgenowskie stomatologiczne, mammograficzne, jezdne do zdjęć przyłóżkowych lub do densytometrii kości są wyposażone w co najmniej wentylację grawitacyjną lub mechaniczną zapewniającą przynajmniej 1,5-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny.

4. W gabinetach wyposażonych w aparaturę rentgenowską, dla której producent określa szczególne wymagania klimatyzacyjne, dodatkowo należy spełnić te wymagania.

§  9.

1. Aparaty rentgenowskie, z zastrzeżeniem ust. 2, są zainstalowane tak, aby:

1) był zapewniony swobodny dostęp do pacjenta co najmniej z dwóch stron;

2) odległość źródła promieniowania (ogniska lampy) od najbliższej ściany wynosiła co najmniej 1,5 m;

3) wiązka promieniowania pierwotnego przy najczęściej wykonywanych ekspozycjach nie była kierowana w stronę nastawni i drzwi; w stronę okna wiązka promieniowania może być skierowana jedynie w przypadku, gdy z uwagi na odległość, wysokość kondygnacji lub zastosowane osłony nie będzie możliwe napromieniowanie osób znajdujących się na zewnątrz gabinetu.

2. Przepisu ust. 1 pkt 2 nie stosuje się do rentgenowskich aparatów stomatologicznych.

3. Przepisów ust. 1 pkt 2 i 3 nie stosuje się do aparatów rentgenowskich mammograficznych i do rentgenowskich aparatów do densytometrii kości.

§  10.

1. Gabinety z diagnostycznymi aparatami rentgenowskimi, z zastrzeżeniem ust. 2, są wyposażone w ostrzegawczą sygnalizację świetlną umieszczoną nad drzwiami do gabinetu, włączaną równocześnie z zasilaniem generatora.

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się:

1) w przypadku gdy ekspozycja jest wykonywana zza jedynych drzwi prowadzących do gabinetu rentgenowskiego;

2) w medycznych gabinetach stomatologicznych wyposażonych w aparaty rentgenowskie;

3) w gabinetach, w których są używane przenośne aparaty rentgenowskie do densytometrii kości.

3. Gabinety z aparatami rentgenowskimi do terapii powierzchniowej oraz z rentgenowskimi symulatorami radioterapeutycznymi są wyposażone w ostrzegawczą sygnalizację świetlną, umieszczoną nad drzwiami do gabinetu rentgenowskiego, informującą o włączeniu wysokiego napięcia na lampę rentgenowską.

4. Drzwi do gabinetów wyposażonych w rentgenowski symulator radioterapeutyczny są wyposażone w urządzenia powodujące przerwę (blokadę) w obwodzie włączającym wysokie napięcie przy drzwiach niezamkniętych. Otwieranie drzwi powinno być możliwe od wewnątrz i od zewnątrz pomieszczenia.

§ 11. W gabinetach rentgenowskich, w których znajduje się stanowisko rentgenowskie wyposażone w świetlny wskaźnik wielkości napromienianego pola lub w tor wizyjny, zapewnia się możliwość przyciemnienia oświetlenia.

§ 12. W gabinetach rentgenowskich, z wyjątkiem sal operacyjnych lub sal przeznaczonych do radiologii interwencyjnej oraz gabinetów stomatologicznych, wyposażonych w sprzęt i urządzenia niezbędne do pracy lekarza, nie można umieszczać sprzętów ani urządzeń niezwiązanych z działaniem aparatów rentgenowskich lub z wykonywanymi zabiegami radiologicznymi.

§  13.

1. Diagnostyczne i terapeutyczne pracownie rentgenowskie są wyposażone w sprzęt ochronny przed promieniowaniem rentgenowskim dobrany odpowiednio do typu zainstalowanych aparatów rentgenowskich i rodzaju wykonywanych badań lub zabiegów radiologicznych.

2. W diagnostycznych gabinetach rentgenowskich, w zależności od potrzeb, znajdują się:

1) parawan, ekran oraz komplet osłon będących wyposażeniem zestawu dostarczonym przez producenta, umieszczonych na stałe lub w miarę potrzeb podwieszanych do aparatu rentgenowskiego;

2) środki ochrony indywidualnej pracowników, w szczególności fartuchy, rękawice i kołnierze z gumy ołowiowej, okulary, gogle lub maski ze szkła lub tworzywa ołowiowego;

3) osłony dla pacjentów, w szczególności osłony na gonady, fartuchy i półfartuchy oraz kołnierze wykonane z blachy ołowianej lub gumy ołowiowej.

3. Dla osób, których charakter pracy wymaga długotrwałego noszenia środków ochrony indywidualnej, należy stosować fartuchy z gumy ołowiowej o kroju uwzględniającym zmniejszenie obciążenia kręgosłupa oraz, w miarę potrzeby, gogle zespolone ze szkłami korekcyjnymi wzroku.

4. Osłony na gonady są wykonane z materiału o równoważniku co najmniej 1,0 mm ołowiu (Pb).

§  14.

1. Proces obróbki chemicznej błon rentgenowskich, z zastrzeżeniem § 15, odbywa się w wydzielonym pomieszczeniu - ciemni rentgenowskiej.

2. W pracowni znajduje się światłoszczelne pomieszczenie zapewniające możliwość naświetlania sensytometrem błon testowych oraz miejsce do czyszczenia kaset rentgenowskich i folii wzmacniających.

3. Powierzchnia ciemni rentgenowskiej ciemnej, w której pracuje jedna osoba, z zastrzeżeniem ust. 4, wynosi co najmniej 6 m², z tym że dla każdej następnej osoby pracującej w tej ciemni należy dodatkowo przeznaczyć co najmniej 2 m².

4. Powierzchnia ręcznej ciemni rentgenowskiej ciemnej dla stomatologicznego gabinetu rentgenowskiego wynosi co najmniej 4 m².

5. Pomieszczenia ciemni rentgenowskiej są wyposażone w wentylację mechaniczną zapewniającą co najmniej 3-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny, przy czym początek instalacji wywiewnej powinien być zlokalizowany w pobliżu źródeł zanieczyszczenia powietrza.

§ 15. Dopuszcza się, po spełnieniu wszystkich wymagań określonych przez producentów, a w szczególności wymagań dotyczących wentylacji, instalowanie:

1) wszystkich rodzajów wywoływarek - w gabinetach stomatologicznych;

2) wywoływarek automatycznych ze światłoszczelnym systemem dziennego podawania kaset - w dowolnych pomieszczeniach pracowni rentgenowskich, z wyjątkiem gabinetów rentgenowskich;

3) wywoływarek sprzężonych z zestawem rentgenowskim oraz wywoływarek stosowanych w pracowniach mammograficznych - w gabinetach rentgenowskich.

§  16.

1. Pracownie mammograficzne, z zastrzeżeniem ust. 2, są wyposażone co najmniej w:

1) automatyczną wywoływarkę błon rentgenowskich przeznaczoną fabrycznie do obróbki błon mammograficznych i odpowiednio wyregulowaną do tego celu;

2) kasety z foliami wzmacniającymi i błonami rentgenowskimi przystosowanymi wyłącznie do zdjęć mammograficznych;

3) negatoskop przeznaczony do przeglądania zdjęć mammograficznych;

4) aparaturę i sprzęt do kontroli procesu obrazowania w zakresie przewidzianym w programie zarządzania jakością do wykonywania testów wewnętrznej kontroli parametrów technicznych.

2. Przepisów ust. 1 pkt 1-3 nie stosuje się do pracowni wyposażonych w aparaty z cyfrowym zapisem obrazów radiologicznych.

§ 17. Ocena i opis zdjęć rentgenowskich odbywa się w wydzielonym pomieszczeniu, przy czym wyposażenie tego pomieszczenia umożliwia:

1) zaciemnienie okna;

2) takie rozmieszczenie negatoskopów, aby nie znajdowały się one w pobliżu okna lub innych źródeł światła;

3) rozmieszczenie negatoskopów w sposób zapobiegający ich wzajemnemu oddziaływaniu jako źródeł światła.

§ 18. W pracowni rentgenowskiej, w widocznym miejscu, znajduje się informacja o konieczności powiadomienia rejestratorki i operatora aparatu rentgenowskiego, przed wykonaniem badania, o ciąży pacjentki.

§  19.

1. Drzwi do pracowni rentgenowskiej są oznakowane tablicą informacyjną ze znakiem ostrzegawczym przed promieniowaniem jonizującym.

2. Wzór tablicy, o której mowa w ust. 1, określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

§ 20. W diagnostycznym gabinecie rentgenowskim, w którym znajduje się kilka stanowisk rentgenowskich - w tym samym czasie może być badany tylko jeden pacjent.

§  21.

1. W pracowni rentgenowskiej znajduje się instrukcja ochrony radiologicznej, zawierająca informacje o organizacji i sposobie postępowania w zakresie ochrony radiologicznej dla danej placówki.

2. Treść instrukcji, o której mowa w ust. 1, określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

3. Z treścią instrukcji należy zapoznać wszystkich pracowników pracowni rentgenowskiej.

§ 22. W pracowni rentgenowskiej znajdują się w oryginale lub uwierzytelnionych odpisach:

1) zezwolenie na stosowanie aparatów znajdujących się w pracowni;

2) część rysunkowa projektu pracowni lub gabinetu (rzuty pomieszczeń) wraz z projektem i opisem osłon stałych oraz wentylacji, zatwierdzonym przed uruchomieniem aparatu rentgenowskiego przez właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego przy uzgadnianiu dokumentacji projektowej;

3) dokumentacja techniczna dotycząca budowy, działania i obsługi aparatów rentgenowskich, w tym także urządzeń sygnalizacyjnych i blokujących;

4) instrukcje obsługi i świadectwa kalibracji aparatury dozymetrycznej;

5) protokoły pomiarów dozymetrycznych;

6) protokoły pokontrolne;

7) dokumenty świadczące o opracowaniu i wdrożeniu w pracowni programu zarządzania jakością;

8) protokoły kontroli jakości parametrów technicznych aparatów rentgenowskich i obróbki błon rentgenowskich w ciemni oraz świadectwa spełniania testów akceptacyjnych;

9) instrukcja pracy ze źródłami promieniowania rentgenowskiego ustalająca szczegółowe postępowanie w zakresie ochrony radiologicznej;

10) zbiór przepisów prawnych dotyczących zasad stosowania źródeł promieniowania jonizującego;

11) ewidencja:

a) osób zatrudnionych w pracowni rentgenowskiej wraz z wykazem zaliczenia ich do odpowiednich kategorii narażenia,

b) dawek otrzymywanych przez pracowników,

c) orzeczeń lekarskich stwierdzających dopuszczenie pracowników do pracy w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące.