Kubiak Marcin, Zobowiązanie projektanta przez inwestora do sprawowania nadzoru autorskiego

Zobowiązanie projektanta przez inwestora do sprawowania nadzoru autorskiego

Sprawowanie nadzoru autorskiego jest jednym z ustawowych obowiązków projektanta. Obowiązek ten powstaje na żądanie inwestora lub właściwego organu administracji i obejmuje stwierdzanie w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem oraz uzgadnianie możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie. Osoby uchylające się od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonujące niedbale obowiązki wynikające z pełnienia tego nadzoru podlegają odpowiedzialności zawodowej w budownictwie.

Zobowiązanie projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego na budowie zależy od uznania inwestora (art. 18 ust. 3 p.b.). Zasada ta została ograniczona przepisem art. 19 ust. 1 p.b. dającym organowi uprawnienie do nałożenia w decyzji o pozwoleniu na budowę obowiązku zapewnienia nadzoru autorskiego przez inwestora. W przeciwieństwie do innego z uczestników procesu budowlanego: inspektora nadzoru inwestorskiego, ustawa nie przewiduje wydania rozporządzenia określającego okoliczności, przy których zapewnienie nadzoru autorskiego byłoby obowiązkowe.

Sprawowanie nadzoru autorskiego określane jest w umowie zawieranej przez inwestora z projektantem. Umowę w zakresie nadzoru autorskiego zalicza się do umów starannego działania, która może być zawarta oddzielnie, lub nadzór autorski stanowi pewien wycinek w ramach jednej umowy noszącej, ze względu na obowiązek przygotowania projektu, cechy umowy o dzieło (por.: wyrok SN z dnia 19 stycznia 2012 r., IV CSK 201/11).

Inwestor może powierzyć sprawowanie nadzoru autorskiego osobie innej niż projektant, mającej stosowne uprawnienia budowlane. Z punktu widzenia prawa publicznego indyferentne jest, czy projektantem pozostaje autor projektu, czy też dochodzi do zmian podmiotowych w tym zakresie (J. Dessoulavy-Śliwiński [w:] Prawo budowlane. Komentarz pod red. Z. Niewiadomskiego, wyd. 5, Warszawa 2013, s. 282). Podobnie uważa Z. Kostka (Z. Kostka [w:] Prawo budowlane. Komentarz pod red. A. Glinieckiego, wyd. 3, Warszawa 2016, s. 212-213), że instytucję nadzoru autorskiego w prawie budowlanym należy widzieć wyłącznie jako kolejny instrument służący ochronie interesu publicznego, któremu to celowi w sposób wystarczający służy nadzór autorski sprawowany przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane, a niekoniecznie przez autora projektu.

Odmiennie stanowisko pojawiło się w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. W wyroku z 01 grudnia 2016 r. II GSK 1224/15 NSA analizował, czy powierzenie w ramach realizacji inwestycji budowlanej nadzoru autorskiego wymagało rozpisania przetargu. NSA ocenił, że nadzór autorski, w przeciwieństwie do nadzoru inwestorskiego, może być sprawowany wyłącznie przez autora. NSA wywiódł swoje stanowisko wprost z systemowej wykładni art. 12 ust. 1 pkt 1, art. 18 ust. 3, art. 19 ust. 1, art. 20 ust. 1 pkt 4, art. 44 pkt 3 i art. 95 pkt 5 p.b., nadto zwracając uwagę, że od sprawowania nadzoru autorskiego projektant (autor) nie może się uchylić. W przywołanym wyroku podkreślono, że kompleksowa analiza wszystkich przepisów p.b. dotyczących tej kwestii – a w szczególności zagrożonego karą obowiązkowego charakteru tego działania – nasuwa wniosek, że ustawodawca pośrednio wręcz wykluczył możliwość sprawowania nadzoru autorskiego przez inny podmiot niż projektant.

Ponadto z art. 44 pkt 1 p.b. wynika, że możliwa jest zmiana między innymi projektanta sprawującego nadzór autorski; w aktualnym stanie prawnym obowiązek inwestora sprowadza się do dołączenia, do dokumentacji budowy, oświadczenia o przejęciu obowiązków przez nowego projektanta sprawującego nadzór autorski.

Jeżeli projektant sprawujący nadzór został ustanowiony, to zgodnie z art. 41 ust. 4 p.b. inwestor jest obowiązany zawiadomić projektanta (oraz właściwy organ nadzoru budowlanego: powiatowego inspektora nadzoru budowlanego lub wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego) o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych, dla których wymagane jest uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę, dokonanie zgłoszenia budowy, o której mowa w art. 29 ust. 1 pkt 2-4, lub dokonanie zgłoszenia instalowania, o którym mowa w art. 29 ust. 3 pkt 3 lit. d.