Bełczącki Robert Marek, Zmiana prawomocnego postanowienia oddalającego wniosek w postępowaniu nieprocesowym

Zmiana prawomocnego postanowienia oddalającego wniosek w postępowaniu nieprocesowym

Wyjątek od zasady prawomocności postanowień orzekających co do istoty sprawy w postępowaniu nieprocesowym (art. 363–366 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) przewidziany został w art. 523 k.p.c., który pozwala na zmianę prawomocnego postanowienia oddalającego wniosek w razie zmiany okoliczności sprawy.

Chodzi tutaj o zmianę stanu faktycznego decydującego o oddaleniu wniosku, a nie o jego ocenę prawną (por. postanowienie SN z dnia 21 marca 1973 r., III CRN 429/72, OSPiKA 1973, nr 10, poz. 196, LEX nr 4819; postanowienie SN z dnia 22 stycznia 2003 r., IV CKN 1689/00, LEX nr 78286).

Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia orzekającego co do istoty sprawy ulega prekluzji materiał procesowy, który sąd przyjął za podstawę orzeczenia. Jeśli w rachubę wchodzi zastosowanie art. 523 k.p.c., prekluzja taka dotyczy tylko tych twierdzeń o faktach i dowodów na ich poparcie, które stały się podstawą zastosowania przez sąd normy prawa materialnego decydującej o oddaleniu wniosku. Nie podlegają jej natomiast twierdzenia i dowody, które nie były istotne dla rozstrzygnięcia (por. postanowienie SN z dnia 21 sierpnia 2008 r., IV CSK 231/08, LEX nr 590263; uchwała SN z dnia 12 marca 2003 r., III CZP 97/02, OSNC 2003, nr 12, poz. 160, LEX nr 76147).

Wniosek o zmianę prawomocnego postanowienia oddalającego wniosek zmierza do kontynuacji zakończonego postępowania, a nie do wszczęcia nowego postępowania.

Twierdzenia i dowody powołane we wniosku powinny więc koncentrować się na wykazaniu zmiany okoliczności, które poprzednio stały się przyczyną oddalenia wniosku.

Strona może wybrać pomiędzy możliwością złożenia nowego wniosku z powtórnym żądaniem, które zostało już prawomocnie oddalone, albo wniosku na podstawie art. 523 k.p.c. o zmianę prawomocnego postanowienia oddalającego wniosek przez uwzględnienie żądania oddalonego poprzednio, bez potrzeby wszczynania nowego postępowania co do tego samego przedmiotu (por. postanowienie SN z dnia 15 września 2011 r., II CSK 718/10, LEX nr 1312357; postanowienie SN z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 240/09, LEX nr 677895; uchwała SN z dnia 12 marca 2003 r., III CZP 97/02, OSNC 2003, nr 12, poz. 160, LEX nr 76147).

Dualizm dopuszczalnych postępowań nie prowadzi do nieważności postępowania przewidzianej w art. 379 pkt 3 k.p.c., która zachodzi wtedy, gdy sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami została już prawomocnie osądzona. Zmiana podstawy faktycznej wyklucza bowiem tożsamość spraw (por. postanowienie SN z dnia 10 września 2009 r., V CSK 78/09, LEX nr 578048).