Stefański Ryszard A., Zmiana postanowienia o przedstawieniu zarzutów

Zmiana postanowienia o przedstawieniu zarzutów

W wypadku, gdy podejrzanemu należy zarzucić czyn w zmienionej w istotny sposób postaci lub należy go zakwalifikować z surowszego przepisu, wydaje się niezwłocznie nowe postanowienie, ogłasza się je podejrzanemu oraz przesłuchuje się go (zmiana zarzutów).

Zobacz Przedstawienie zarzutów.

Potrzeba zmiany zarzutów może wynikać z dodatkowych dowodów i ujawniania faktów w dalszej fazie postępowania in personam lub zmiany oceny już zebranych albo innej oceny prawnej zarzucanego podejrzanemu czynu. Postanowienie o zmianie zarzutów dotyczy czynu, który był objęty uprzednio wydanym postanowieniem o przedstawieniu, zmianie lub uzupełnieniu zarzutów (§ 141 Reg. prok.).

Postawiony zarzut zmienia się tylko wówczas, gdy nowy ma istotnie zmienioną postać. Zmiana czynu musi się mieścić w ramach tego samego czynu co poprzedni zarzut. Ocena co do tego, czy zmiany w opisie czynu mieszczą się w ramach tego samego czynu, czy wykraczają poza te ramy, stanowiąc w istocie ujawnienie nowego czynu, następuje na podstawie kryterium przedmiotu wykonawczego. Zmiany w opisie czynu mogą dotyczyć przedmiotu wykonawczego, np. w zakresie jego wartości, bliżej precyzować zachowanie się sprawcy, jak też dotyczyć strony podmiotowej lub przedmiotowej przestępstwa. Nie każda zmiana opisu czynu powoduje konieczność wydania nowego postanowienia, a tylko taka, która ma przymiot istotnej. Jest nią niewątpliwie taka zmiana, która może mieć istotny wpływ na sytuację procesową lub na obronę podejrzanego. Nie musi ona łączyć się ze zmianą kwalifikacji prawnej opisanego w nowy sposób czynu. Nie sposób ograniczać tego tylko do takich rozszerzających ustaleń faktycznych zarzucanego czynu, które pogarszają sytuację procesową podejrzanego. W grę może wchodzić uzupełnienie, zawężenie lub rozszerzenie zarzucanego czynu. Uzupełnienie zarzucanego czynu zachodzi wówczas, gdy ujawnione okoliczności wskazują na istnienie nowych elementów, należących do istoty określonego przestępstwa, np. ustalenie, że sprawca rozboju nie tylko groził natychmiastowym użyciem przemocy, ale jej używał i doprowadził pokrzywdzonego do bezbronności (art. 280 § 1 k.k.). Zawężenie następuje wtedy, gdy na skutek nowych okoliczności zachodzi potrzeba usunięcia pewnych elementów decydujących o istnieniu określonego przestępstwa, np. ustalenie, że sprawca nie używał przemocy dokonując kradzieży (art. 280 § 1 k.k.), a zatem wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 278 § 1 k.k. Rozszerzenie zarzucanego czynu następuje w sytuacji, gdy ujawnią się takie elementy czynu, które wskazują, że dotychczas zarzucany czyn stanowi inne przestępstwo, np. wyszło na jaw, że sprawca dopuścił się kradzieży (art. 278 § 1 k.k.) po usunięciu przeszkody zabezpieczającej, a więc przestępstwa kwalifikowanego z art. 279 § 1 k.k. Zmiana w istotny sposób postaci czynu obejmuje wypadki, gdy następuje zmiana w zakresie form zjawiskowych i stadialnych czynu, a także modalnych okoliczności czynu, np. czasu, miejsca, sposobów popełnienia przestępstwa, następstwa czynu.

Obowiązek wydania nowego postanowienia o przedstawieniu zarzutów ustawa wiąże też z surowszą kwalifikacją. O tym, czy przyjęta kwalifikacja jest surowsza, decyduje nie tylko rodzaj i wysokość kary przewidzianej w sankcji przepisu określającego przestępstwo, ale także możliwość lub obowiązek orzeczenia środka karnego, dopuszczalność lub ograniczenie w korzystaniu z nadzwyczajnego złagodzenia kary, możliwość stosowania nadzwyczajnego obostrzenia kary, np. na podstawie art. 64 § 2 lub art. 178 k.k., czy możliwość orzeczenia odszkodowania cywilnego. O surowszej kwalifikacji można mówić nie tylko wtedy, gdy chodzi o kwalifikowany typ przestępstwa, ale także wówczas, gdy w grę wchodzą takie okoliczności, jak powrót do przestępstwa, czyn ciągły.