Stefański Ryszard A., Złożenie zawiadomienia o przestępstwie przez instytucję państwową (samorządową)

Złożenie zawiadomienia o przestępstwie przez instytucję państwową (samorządową)

Zawiadomienie o przestępstwie jest pisemną lub ustną informacją osoby fizycznej, instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, skierowaną do organów ścigania (prokuratora, Policji lub innego organu uprawnionego do prowadzenia dochodzenia) o fakcie popełnienia przestępstwa. Może ono stanowić podstawę wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.

Prawny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie ściganym z urzędu - z mocy art. 304 § 2 k.p.k. - ciąży na instytucjach państwowych i samorządowych. Instytucjami państwowymi są organy władzy, organy administracji rządowej (ogólnej i szczególnej), organy wymiaru sprawiedliwości (sądy i trybunały), inne organy państwowe (NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, prokuratura), a także instytucje sprawujące funkcje z zakresu zarządu państwowego, np. ZUS. Instytucje samorządowe to organy samorządu terytorialnego i samorządu zawodowego, np. izby lekarskie. Takiego obowiązku nie ma instytucja społeczna, mimo że należy ją zawiadomić o wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia, jeśli złożyła zawiadomienie o przestępstwie (art. 305 § 4).

Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie dotyczy nie wszystkich przestępstw ściganych z urzędu, ale tylko tych, o których dowiedziały się w związku ze swą działalnością; przestępstwo to musi pozostawać w związku z działalnością danej instytucji, aczkolwiek nie musi być popełnione na jej szkodę. Obowiązek zawiadomienia powstaje z chwilą uzyskania wiarygodnej informacji o jednym z wyżej wymienionych przestępstw; jej treść musi wskazywać, że jest zgodna z rzeczywistością. Obowiązek ten powstaje z chwilą, gdy w świadomości funkcjonariusza instytucji państwowej lub samorządowej ukształtowało się przekonanie, że zostało popełnione przestępstwo. Organ musi posiadać dowody uzasadniające podejrzenie popełnienia przestępstwa; nie jest wystarczające samo przypuszczenie, że przestępstwo mogło być popełnione. Chodzi o wiarygodną wiadomość o przestępstwie. By przekonać się, czy istotnie zachodzi takie podejrzenie popełnienia przestępstwa, organ ten może dokonać stosownych ustaleń we własnym zakresie

Zawiadomienie może być ustne do protokołu lub pisemne, przy czym pisemne może być sporządzone pismem ręcznym, maszynowym lub wydrukowanym.

Doniesienie o przestępstwie nie może ograniczać się do gołosłownych sformułowań, lecz powinno być poparte konkretnymi dowodami. Nie chodzi tylko o formalne zrealizowanie tego obowiązku, ale ułatwienie działań organom powołanym do prowadzenia postępowania przygotowawczego; instytucje te mają prawny obowiązek udzielania - w zakresie swego działania - pomocy tym organom. Obowiązek ten ciąży na instytucji państwowej lub samorządowej także wówczas, gdy przestępstwo ujawnił organ kontroli zewnętrznej i przekazał sprawę organom ścigania.

Realizacja obowiązku spoczywa na organach uprawnionych do działania w ich imieniu, a więc na kierownictwie.