Bochentyn Adam, Złożenie petycji

Złożenie petycji

Petycja może zostać złożona jedynie w jednej z dwóch form wskazanych w przepisie art. 4 ust. 1 ustawy o petycjach - pisemnej lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Złożenie petycji w innej formie stanowi usuwalny brak formalny (art. 7 ust. 2 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy o petycjach). Zwrócić należy uwagę, że katalog form złożenia petycji różni się znacznie od katalogu form, w jakich można złożyć skargę lub wniosek. Zarówno skarga, jak i wniosek mogą zostać wniesione pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu (zob. § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków, Dz. U. Nr 5, poz. 46). Wydaje się, że wprowadzenie możliwości złożenia petycji jedynie w dwóch formach nie jest dobrym rozwiązaniem. Szczególnie istotny jest brak możliwości złożenia petycji ustnie do protokołu, który to brak niewątpliwie wpłynie negatywnie na możliwość korzystania z prawa do składania petycji przez podmioty, które z jakiejkolwiek przyczyny (np. niepełnosprawności lub analfabetyzmu) nie są w stanie sformułować swojego żądania na piśmie. Przed złożeniem petycji podmiot zamierzający wnieść petycję powinien podjąć pewne czynności przygotowawcze, dotyczące m.in. ustalenia czego dokładnie dotyczyć będzie petycja oraz uzyskania zgody podmiotu, w interesie którego złożona ma zostać petycja. Czynności poprzedzające złożenie petycji mają charakter nieformalny i nie są regulowane przez przepisy ustawy o petycjach. Jedynie forma wyrażenia zgody przez podmiot, w interesie którego ma zostać złożona petycja, została wprost określona w ustawie. Zgoda taka, zgodnie z treścią przepisu art. 5 ust. 2 ustawy o petycjach, powinna zostać wyrażona w formie pisemnej albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Prawo do złożenia petycji do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych, w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej, jest jednym z podstawowych instrumentów służących ochronie praw osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi. Zakres podmiotowy tego uprawienia jest zatem oparty na zasadzie powszechności (actio popularis). Petycja jest środkiem, za pomocą którego jednostka lub grupa osób zwraca się do podmiotu władzy publicznej w celu uzyskania od niego stosownych działań, które pożądane są z punktu widzenia podmiotu składającego petycję, niezależnie od tego, czy ma on na względzie jedynie swój interes, czy też interes innego podmiotu bądź interes społeczny (por. H. Zięba-Załucka, Prawo petycji jako forma społeczeństwa obywatelskiego, Sam. Teryt. 2011, nr 4, s. 20–21). Przepis art. 63 Konstytucji RP umieszczony został w podrozdziale pt.: Wolności i prawa polityczne, w związku z czym pamiętać należy o politycznym aspekcie instytucji petycji (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2008 r., SK 16/07, LEX nr 371847). Prawa polityczne, do których należy prawo petycji, gwarantują jednostce możliwość aktywnego udziału w rządzeniu państwem, w kształtowaniu jego polityki oraz wykonywaniem funkcji państwowych (B. Banaszak, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012, s. 343). Petycja jest zatem jedynie jednym z instrumentów, przy pomocy których jednostka (grupa osób) może, o ile podjęła taki zamiar, wpływać na funkcjonowanie podmiotów władzy publicznej oraz na wykonywanie zadań publicznych. Jedynie od woli jednostki (grupy osób) zależy, czy skorzysta ona z konstytucyjnego uprawnienia do złożenia petycji i uruchomi w ten sposób postępowanie regulowane przez przepisy ustawy o petycjach. W żadnym razie złożenie petycji nie może być traktowane jako jej obowiązek. Treść przepisu art. 63 Konstytucji RP wskazuje, że z prawem petycji łączy się roszczenie podmiotu ją wnoszącego o zbadanie sprawy i o otrzymanie odpowiedzi z wyjaśnieniem stanowiska podmiotu, który petycję rozpatrzył (P. Czarny [w:] P. Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne RP, Warszawa 2011, s. 149). Przepis art. 63 Konstytucji jest zatem gwarantem przysługującego jednostce (grupie osób) publicznego prawa podmiotowego o charakterze roszczeniowym (por. T. Bąkowski, Publiczne prawo podmiotowe [w:] E. Bojanowski, K. Żukowski, Leksykon prawa administracyjnego. 100 podstawowych pojęć, Warszawa 2009, s. 310 i n.). Podkreślić należy również, że skorzystanie z uprawnienia do złożenia petycji nie może spowodować negatywnych konsekwencji dla podmiotu składającego petycję. Podmiotom składającym petycje przysługuje ochrona, jaką art. 54 ust. 1 Konstytucji RP deklaruje w związku z przysługującą każdemu wolnością wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji (P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2008, s. 151).

Petycja może zostać złożona w interesie innego podmiotu niż wnoszący petycję, z tym jednak zastrzeżeniem, że w takiej sytuacji powinna zostać do niej dołączona zgoda tego podmiotu na złożenie w jego interesie petycji. O uzyskanie zgody powinien postarać się podmiot, który zamierza wnieść petycję.