Kochanowski Marcin, Zebranie informacji o pokrzywdzonym oraz wysłuchanie go

Postępowanie w sprawie ustalenia istnienia przesłanek zastosowania wobec pokrzywdzonego środków procesowych przewidzianych w art. 52a k.p.k.

Przepis art. 52a § 1 k.p.k. rozszerza zakres celów postępowania, wymienionych w art. 2 § 1 k.p.k., zobowiązując organ postępowania do ustalenia okoliczności dotyczących właściwości i warunków osobistych pokrzywdzonego, celem ustalenia czy zachodzą przesłanki do zastosowania wobec niego środków wskazanych w tym przepisie. Należą do nich:

– utrwalenie czynności protokołowanych z udziałem świadka będącego pokrzywdzonym (art. 147 § 1 k.p.k.),

– przesłuchanie świadka będącego pokrzywdzonym przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (art. 177 § 1a k.p.k.),

– wydanie postanowienia o zachowaniu w tajemnicy okoliczności, umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka będącego pokrzywdzonym, a następnie przesłuchanie go przez prokuratora lub sąd (art. 184 k.p.k.),

– zwolnienie świadka będącego pokrzywdzonym, pozostającym z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, od obowiązku złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania (art. 185 k.p.k.),

– przesłuchanie przez sąd świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 roku życia, będącego pokrzywdzonym przestępstwem popełnionym z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej, lub określonego w rozdziałach XXIII, XXV i XXVI Kodeksu karnego na posiedzeniu z udziałem psychologa (art. 185a § 1 k.p.k.),

– przesłuchanie przez sąd świadka, który w chwili przesłuchania ukończył 15 roku życia, będącego pokrzywdzonym przestępstwem popełnionym z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej, lub określonego w rozdziałach XXIII, XXV i XXVI Kodeksu karnego na posiedzeniu z udziałem psychologa (art. 185a § 4 k.p.k.),

– przesłuchanie przez sąd świadka będącego pokrzywdzonym przestępstwem określonym w art. 197-199 k.k., który ukończył 15 lat, na posiedzeniu z udziałem psychologa (art. 185c k.p.k. in extenso),

- przesłuchanie pokrzywdzonego u którego występują zaburzenia psychiczne, rozwojowe, zakłócenia zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń przed sądem i z udziałem biegłego psychologa (art. 185e k.p.k.),

– przeprowadzenie czynności z udziałem pokrzywdzonego z udziałem osoby przez niego wskazanej (art. 299a § 1 k.p.k.),

– wyłączenie przez sąd jawności rozprawy, jeśli jawność mogłaby naruszyć ważny interes prywatny pokrzywdzonego, lub na żądanie pokrzywdzonego który złożył wniosek o ściganie (art. 360 § 1 pkt 1 lit. d k.p.k.),

– zarządzenie o opuszczeniu sali rozpraw przez oskarżonego na czas składania zeznań przez pokrzywdzonego, oraz przeprowadzenie przesłuchania pokrzywdzonego za pomocą rządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość, z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (art. 390 § 2 i 3 k.p.k.),

- zarządzenie, na wniosek pokrzywdzonego, o opuszczeniu sali rozpraw przez oskarżonego gdy w sprawie o zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, umyślne przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, przeciwko wolności lub przestępstwo z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej zachodzi obawa że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na pokrzywdzonego, zwłaszcza gdy uzasadnia to dotychczasowe zachowanie oskarżonego w toku postępowania (art. 390 § 4 kpk)

– udzielenie pomocy psychologicznej pokrzywdzonemu (art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 listopada 2014 o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka),

Zauważyć w tym miejscu należy, iż w treści art. 52a § 1 k.p.k. wśród wskazanych powyżej środków wymieniony został także art. 185b § 1 k.p.k., co należy uznać za omyłkę ustawodawcy, gdyż przepis ten nie odnosi się do czynności z udziałem pokrzywdzonego, lecz świadka nie będącego pokrzywdzonym.

Art. 52a § 3 k.p.k. przewiduje, iż ustalenia o których mowa w § 1 przepisu dokonuje się przy użyciu kwestionariusza indywidualnej oceny pokrzywdzonego, który nie stanowi dowodu okoliczności, o których mowa w § 1. Oznacza to, iż wskazany kwestionariusz nie stanowi dowodu w sprawie, a jego rola ogranicza się jedynie do ustalenia przesłanek zastosowania instytucji przewidzianych w art. 52a § 1 k.p.k. (art. 52a § 4 k.p.k.)

Art. 52a § 3 k.p.k. przewiduje możliwość odstąpienia od użycia kwestionariusza - można z dniego zrezygnować, gdy zajdzie niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki lub utrudni to postępowanie. Jednak w takim wypadku informację dotyczącą dokonywania indywidualnej oceny oraz informację dotyczącą oświadczenia pokrzywdzonego będzie należało zamieścić w protokole czynności (chodzi zarówno o informację o odebraniu, jak i nieodebraniu oświadczenia od pokrzywdzonego). Ma to zapobiec pomijaniu przez organy prowadzące postępowanie karne dokonywania indywidualnej oceny, a tym samym pomijaniu wiążących przepisów gwarancyjnych, wynikających z prawa UE.