Goldiszewicz Agnieszka, Zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej i komandytowej, której umowa została zawarta przy pomocy wzorca umowy

Zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej i komandytowej, której umowa została zawarta przy pomocy wzorca umowy

Procedura ma na celu wskazanie zasad związanych ze zbyciem ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej i komandytowej, której umowa została zawarta przy pomocy wzorca umowy

Od dnia 1 kwietnia 2016 r. - w odniesieniu do spółek, które zostały utworzone przy wykorzystaniu wzorca, dopuszczalne będzie zbywanie ogółu praw i obowiązków w trybie elektronicznym, tj. przy wykorzystaniu wzorca (zob. § 4 i 5 art. 10 k.s.h. dodane ustawą z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2015 r. poz. 4). Możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika w trybie elektronicznym dotyczyć będzie internetowych podtypów spółek jawnych i komandytowych. Nowelizacja art. 10 k.s.h. jest efektem dążenia ustawodawcy do rozszerzenia katalogu czynności, których w systemie teleinformatycznym dokonywać mogą spółki utworzone przy wykorzystaniu wzorca.

Przeniesienie ogółu praw i obowiązków oznacza możliwość obrotu prawami i obowiązkami wspólnika. Obrót ogółem praw i obowiązków może być oparty na czynności, tj. np.: sprzedaż, zamiana, darowizna. Na ogół praw i obowiązków wspólnika składają się wszystkie przysługujące mu prawa (do prowadzenia spraw, reprezentacji, udziału w zyskach itd.), jak również obowiązki (prowadzenie spraw, udział w stratach, powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej). Istotne jest, że nie można odnosić przeniesienia ogółu praw i obowiązków do przeniesienia praw cząstkowych. Wyjątek od generalnej zasady nierozszczepialności przewiduje art. 122 k.s.h. w odniesieniu do komandytariusza. Zgodnie z tym przepisem zbycie ogółu praw i obowiązków komandytariusza nie powoduje przejęcia prawa prowadzenia spraw spółki przez tego wspólnika (zob. szerzej A. Kidyba, Komentarz do art. 10 k.s.h., LEX/el. 2021).

Dopuszczalność przeniesienia ogółu praw i obowiązków przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym powinna być ocenia z punktu widzenia kumulatywnego spełnienia niżej wskazanych przesłanek.

Po pierwsze, chodzi o wymogi ogólne przewidziane w art. 10 § 1 i 2 k.s.h. W tym kontekście skuteczność przeniesienia ogółu praw i obowiązków w spółce zależy od tego, czy:

1) umowa spółki przewiduje dopuszczalność zbycia ogółu praw i obowiązków;

2) i jednocześnie została wyrażona pisemna zgoda przez wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.

Ad 1.

Podstawowym warunkiem, którego spełnienie umożliwia obrót ogółem praw i obowiązków jest to, by umowa spółki wyraźnie stanowiła o takiej możliwości. W braku kontraktowej podstawy przeniesienie ogółu praw i obowiązków w handlowej spółce osobowej pozostaje w sprzeczności z art. 10 § 1 k.s.h. i ze względu na bezwzględnie obowiązujący charakter tego przepisu jest nieważne (art. 58 k.c.), (zob. A. Kidyba, Komentarz do art. 10 k.s.h., LEX/el. 2021; G. Kozieł, Przesłanki przenaszalności praw i obowiązków wspólników w handlowych spółkach osobowych, PPH 2003, nr 11, s. 38 i n.).

Ad 2

Zgodnie z art. 10 § 2 k.s.h. ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Zasadą, na którą wskazuje ww. przepis jest zatem uprzednie wyrażenie pisemnej zgody przez wszystkich pozostałych wspólników. Znajduje ona zastosowanie zwłaszcza w przypadkach, gdy dopuszczono umownie zbywalność ogółu praw i obowiązków, jednakże bez doprecyzowania momentu i kręgu osób uprawnionych do objawienia zgody. W takim przypadku przeniesienie ogółu praw i obowiązków, dokonane bez uprzedniej zgody wspólników, będzie w przedmiocie tej akceptacji sprzeczne z celem ustawy i bezwzględnie nieważne (art. 58 k.c.).

Umowa może jednak modyfikować wskazaną w art. 10 § 2 k.s.h. regułę dotyczącą zgody na przeniesienie ogółu praw i obowiązków, z punktu widzenia czasu, w jakim powinna być ona wyrażona (tzn. przed, w trakcie lub po dokonaniu czynności) jak i kręgu osób ją wyrażających (np. niektórzy wspólnicy, jeden z nich, osoba trzecia).

W takim przypadku niewyrażenie zgody w określonym w umowie terminie nie powoduje nieważności czynności zbycia, ale jedynie jej bezskuteczność zawieszoną (negocium claudicans). Czynność pozostaje w zawieszeniu do czasu wyrażenia zgody wszystkich przez uprawnionych. W przypadku natomiast odmowy zgody expressis verbis przez wymaganą (określoną w umowie lub w ustawie liczbę wspólników, czy innych osób) czynność jest nieważna (zob. A. Kidyba, Komentarz do art. 10 k.s.h., LEX/el. 2021; G. Kozieł, Przesłanki..., s. 39).

Po drugie, konieczne jest spełnienie szczególnych przesłanek, o których mowa w art. 10 § 4 k.s.h.

W tym aspekcie przeniesienie ogółu praw i obowiązków przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym:

1) jest możliwe wyłącznie w odniesieniu do spółek, które zostały utworzone przy wykorzystaniu wzorca;

2) wymaga dla swej skuteczności złożenia, przez zbywcę i nabywcę oświadczenia woli, opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

Ad 1) Możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków przy wykorzystaniu wzorca przewidziana jest jedynie w odniesieniu do spółek osobowych, w przypadku których możliwe jest ich utworzenie w podtypie internetowym, tj.: spółki jawnej i komandytowej.

Ad 2) Do przeniesienia ogółu praw i obowiązków wymagane jest złożenie przez zbywcę i nabywcę oświadczenia woli w oparciu o wzorzec i opatrzenie ich kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. W momencie dokonania wyboru jednej z możliwości: opatrzenia kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym oświadczenia stają się skutecznie wobec zbywcy i nabywcy, wspólników i uczestników obrotu (tak: A. Kidyba, Komentarz do art. 10 k.s.h., LEX/el. 2018). Zgodnie natomiast z art. 10 § 5 k.s.h. oświadczenia woli opatrzone podpisami, o których mowa w art. 10 § 4 są równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.

Warto w tym miejscu dodać, że przepis art. 10 § 4 k.s.h. nie przewiduje możliwości udzielenia samej zgody na przeniesienie ogółu praw i obowiązków, przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oznacza to, że nie ma technicznej możliwości wygenerowania w systemie teleinformatycznym takiego formularza, którego wypełnienie i podpisanie usuwałoby wątpliwości w kwestii oceny ważności oraz skuteczności przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika.

Dopuszczalność i skuteczność przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym oceniana powinna być nie tylko przez pryzmat realizacji wymogów przewidzianych dla elektronicznych podtypów spółki jawnej i komandytowej (art. 10 § 4 k.s.h.), lecz także tych przewidzianych w art. 10 § 1 i 2 k.s.h., które determinują ważność i skuteczność czynności prawnej.