Kędziora Robert, Zawieszenie postępowania (ustanie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej)

Zawieszenie postępowania (ustanie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej)

Zawieszenie postępowania jest instytucją procesową oznaczającą przerwę o charakterze nietrwałym i usuwalnym w postępowaniu administracyjnym, ale jednocześnie przerwę o zakresie czasowym względnie dłuższym, trudnym do określenia w momencie ujawnienia się podstawy zawieszenia. Przyczyny zawieszenia postępowania, stanowiące rodzaj przeszkody do jego prawidłowego prowadzenia, określone zostały w art. 97 § 1 k.p.a. w punktach od 1 do 4. Są to przeszkody o charakterze podmiotowym, dotyczące osób biorących udział w postępowaniu (art. 97 § 1 pkt 1-3 k.p.a.) bądź przedmiotowym - art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. - związane z wystąpieniem tzw. zagadnienia wstępnego. Zgodnie z treścią art. 97 § 1 pkt 3 k.p.a., organ administracji publicznej zawiesza postępowanie w razie utraty przez stronę zdolności do czynności prawnych. Jeśli chodzi o osoby prawne, zauważyć należy, że podmioty te zawsze posiadają zdolność do czynności prawnych, o czym przesądza art. 38 k.c., z mocy którego osoby prawne automatycznie posiadają pełną zdolność do czynności prawnych. Podobnie jest w odniesieniu do jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, lecz wyposażonych w zdolność administracyjnoprawną. W literaturze wskazuje się, że przepis ten znajdzie zastosowanie w przypadku ustania bytu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej. Utrata zdolności do czynności prawnych w odniesieniu do omawianej kategorii podmiotów może zatem nastąpić wraz z prawnym ustaniem bytu tych podmiotów. Zawieszenie postępowania z uwagi na ustanie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, lecz wyposażonej w zdolność administracyjnoprawną, jest instytucją złożoną w tym znaczeniu, że przesądzenie o zasadności zawieszenia z tego powodu wymaga analizy szeregu elementów, mających na celu zapewnienie następstwa prawnego po takiej stronie, tj. ustalenie, czy ustanie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, nie czyni postępowania bezprzedmiotowym, oraz czy istnieje następca prawny osoby prawnej (jednostki organizacyjnej), którego należy wówczas wezwać do udziału w postępowaniu administracyjnym. Skutkiem zawieszenia postępowania jest w szczególności wstrzymanie biegu terminów przewidzianych w kodeksie, w tym zwłaszcza terminów załatwienia sprawy administracyjnej.

W toku postępowania administracyjnego organy administracji obowiązane są działać wnikliwie i szybko. Jednakże, ustawodawca przewidział sytuacje, w których prowadzenie postępowania jest niemożliwe z uwagi na wystąpienie okoliczności destabilizujących postępowanie i naruszających wymóg prawidłowości podejmowanych czynności procesowych. Zgodnie z treścią art. 97 § 1 pkt 3 k.p.a., do takich okoliczności, obligujących organ administracji publicznej do zawieszenia toczącego się przed nim postępowania, należy ustanie bytu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, związane np.: z zakończeniem jej statutowej działalności i wykreśleniem z odpowiedniego rejestru publicznego (np.: wykreśleniem spółki z o.o. z KRS). Ustawodawca zrównuje przy tym interes prawny wszystkich stron postępowania z punktu widzenia przyczyny zawieszenia postępowania, przesądzając, że w istocie ustanie bytu którejkolwiek ze stron postępowania, niebędących osobami fizycznymi, stanowi dostateczną przyczynę zawieszenia postępowania. Przepis ten, ze swej istoty, nie dotyczy podmiotów na prawach strony.

Najczęściej strona niebędąca osobą prawną sama powiadomi organ o zakończeniu swojej działalności w toku postępowania administracyjnego, skutkującej ustaniem jej bytu prawnego. Nie jest to jednak informacja, na podstawie której organ administracji jest umocowany do wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania. Taka informacja powinna stanowić wyłącznie sygnał do tego, aby podjąć z urzędu czynności w celu sprawdzenia, czy faktycznie zachodzi przesłanka zawieszenia postępowania, a więc, czy nastąpiło prawne ustanie bytu jednostki organizacyjnej. Ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy kodeksu cywilnego (art. 35 k.c.) oraz przepisy ustaw szczególnych, regulujących ustrój i funkcjonowanie danej kategorii osoby prawnej. Prawną podstawą ustania osoby prawnej może być np.: akt organu administracji o likwidacji danej osoby prawnej, powstanie okoliczności, która z mocy prawa powoduje rozwiązanie osoby prawnej (np. upływ czasu, na który została ona powołana, osiągnięcie celu statutowego, dla którego została powołana), podjęcie przez organ osoby prawnej aktu o jej rozwiązaniu. W literaturze wskazuje się ponadto, że sposobem ustania osoby prawnej są także niektóre formy reorganizacji osoby prawnej. Okoliczność, która z prawnego punktu widzenia oznaczać będzie ustanie osoby prawnej (innej jednostki organizacyjnej) powinna zatem być ustalana w oparciu o przepisy ustaw, regulujących ustrój, funkcjonowanie oraz ustanie danej kategorii podmiotu. Przykładowo, art. 270 k.s.h. wskazuje na przyczyny rozwiązania spółki. Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru. W konsekwencji, wykreślenie spółki z o.o. z rejestru (KRS) powoduje utratę jej bytu prawnego. Dowodem potwierdzającym tę okoliczność będzie zaś wypis z Krajowego Rejestru Spółek, zawierający informację o jej wykreśleniu z tego rejestru. Zatem, aby potwierdzić w sposób urzędowy, czy faktycznie nastąpiło ustanie bytu osoby prawnej (innej jednostki organizacyjnej) w toku postępowania, organ administracji obowiązany jest ustalić, z jaką okolicznością ustawodawca wiąże ustanie tego bytu, i zwrócić się do właściwego organu bądź sądu o dokument zawierający urzędowe poświadczenie zaistnienia tej okoliczności. Tylko takie dokumenty bowiem (np.: postanowienie sądu o wykreśleniu spółki z rejestru KRS lub wyciąg z tego rejestru, zawierający wpis o wykreśleniu spółki) stanowią wiążący dla organu administracji dowód, potwierdzający, że zaszła jedna z przyczyn zawieszenia postępowania, a mianowicie ustanie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.