Stefański Ryszard A., Zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych

Zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych

Środek ten występuje w kilku różniących się od siebie, i to znacznie, postaciach. Mogą one być traktowane jako samodzielne środki zapobiegawcze, za czym zdaje się przemawiać treść art. 420 § 1 k.p.k. i art. 63 § 2 k.k., w których to przepisach mowa jest o „środkach zapobiegawczych wymienionych w art. 276”. Środek ten przybiera postać:

1) zawieszenia w czynnościach służbowych,

2) zawieszenia w wykonywaniu zawodu,

3) nakazu powstrzymania się od określonej działalności,

4) nakazu powstrzymania się od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów.

5) zakazu ubiegania się o zamówienia publiczne na czas trwania postępowania.

Nie ma przeszkód do kumulowania postaci tego środka z innymi środkami zapobiegawczymi.

Zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakazanie powstrzymania się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów podlega zgodnie z art. 63 § 2 k.k. zaliczeniu na poczet odpowiadających im rodzajowo orzeczonych środków karnych, tj. odpowiednio zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej (art. 41 k.k.) albo zakazu prowadzenia pojazdów (art. 42 k.k.).

Jak przy stosowaniu każdego innego środka zapobiegawczego, przed wydaniem decyzji w przedmiocie jego zastosowania organ procesowy powinien przesłuchać podejrzanego. Odstąpić od tego obowiązku można jedynie wtedy, gdy podejrzany się ukrywa lub przebywa poza granicami kraju.

Środek ten można zastosować wówczas, gdy spełnione są przesłanki ogólne (art. 249 § 1 k.p.k.) oraz dodatkowo wystąpi jedna z przesłanek szczególnych (art. 258 § 1 k.p.k.). Nie stanowią jej wszystkie przesłanki z wymienionych w art. 258 k.p.k., a tylko te, które zostały wymienione w art. 258 § 1 pkt 2 i § 3 k.p.k. Chodzi o obawę utrudniania w bezprawny sposób postępowania karnego (art. 258 § 1 pkt 2 k.p.k.) oraz o obawę popełnienia nowego ciężkiego przestępstwa (art. 258 § 3 k.p.k.). Na te przesłanki zwrócono uwagę w uzasadnieniu projektu kodeksu postępowania karnego, podkreślając, że stosowanie tego środka wobec oskarżonego „może zapobiegać utrudnianiu przez niego przebiegu postępowania karnego, np. przez zacieranie dowodów przestępstwa lub ponowienie przestępstwa”. Odsunięcie oskarżonego od działalności, w związku z którą dopuścił się przestępstwa, stwarza gwarancję, że nie mając dostępu do tej sfery dotychczasowej aktywności, nie usunie dowodów przestępstwa, np. nie piastując stanowiska, nie zniszczy dokumentów stanowiących dowód przestępstwa lub nie będzie negatywnie oddziaływał na świadków będących jego podwładnymi ani nie popełni przestępstwa związanego z zajmowanym stanowiskiem, wykonywanym zawodem, prowadzoną działalnością lub prowadzeniem określonego rodzaju pojazdu, z powodu braku takiej możliwości, np. nie dopuści się przestępstwa przeciwko życiu. Trudno byłoby dowodzić, że środek ten może zapobiec ucieczce lub ukrywaniu się oskarżonego (art. 258 § 1 pkt 1 k.p.k.), lub uzasadnić jego zastosowanie grożącą oskarżonemu karą (art. 258 § 2 k.p.k.).

Ustawodawca nie wiąże wprost jego stosowania z rodzajem przestępstwa, które jest oskarżonemu zarzucane. Z istoty tego środka wynika, że może wchodzić w grę w stosunku do niektórych rodzajów przestępstw, gdy będzie stosowany ze względu na obawę popełnienia nowego ciężkiego przestępstwa. By środek ten mógł realizować wyznaczony cel, działalność, której dotyczy, powinna pozostawać w związku z przestępstwem, które może zostać popełnione. Z tego też powodu środek ten powinno stosować się w szczególności wtedy, gdy popełnienie przestępstwa pozostaje w związku z wykonywanymi przez podejrzanego czynnościami służbowymi, działalnością zawodową lub prowadzeniem przez niego określonego rodzaju pojazdów.