Izydorczyk Jacek, Zawiadomienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wobec obywatela państwa obcego

Zawiadomienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wobec obywatela państwa obcego

Jak wiadomo tymczasowe aresztowanie jest najsurowszym środkiem zapobiegawczym. Z uwagi na ten fakt oraz wzgląd na respektowanie dobrych obyczajów w stosunkach międzypaństwowych, ustawodawca polski zawarł w rozdziale 67 kodeksu postępowania karnego (pt. „Przepisy końcowe”), w art. 612 § 1 k.p.k., tzw. wymogi dodatkowe dotyczące stosowania tymczasowego aresztowania. Oznacza to, że nie wyłącza się tutaj przepisów ogólnych dotyczących stosowania izolacyjnego środka zapobiegawczego - a jedynie zapewnia dodatkowe gwarancje. Zob. J. Izydorczyk, Stosowanie tymczasowego aresztowania w polskim postępowaniu karnym, Kraków 2002; J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351; S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013. Należy też przypomnieć, że omawiany przepis został znowelizowany w 2009 r.

Zobacz: Stosowanie tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym.

Stosowanie tymczasowego aresztowania w postępowaniu sądowym.

Zatrzymanie osoby podejrzanej przez Policję.

Zgodnie z przepisem art. 612 § 1 k.p.k. o każdorazowym wypadku zastosowania tymczasowego aresztowania (ale już nie jego przedłużaniu) wobec obywatela państwa obcego - na jego prośbę - zawiadamia się niezwłocznie właściwy miejscowo urząd konsularny tego państwa lub (w braku takiego urzędu) przedstawicielstwo dyplomatyczne tego państwa. Wprawdzie kontrowersyjny może wydawać się pogląd, że skoro w ww. przepisie jest mowa o obywatelu państwa obcego - a nie o cudzoziemcu - przyjąć należy, że ma on zastosowanie również w wypadku osoby posiadającej oprócz obywatelstwa polskiego, także obywatelstwo jeszcze innego państwa (tak: S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013). W prawie krajowym bowiem zawsze (co nie jest przy tym podważane w prawie międzynarodowym) uznaje się za swego obywatela osobę, bez względu na posiadanie przez nią także innych obywatelstw. Jednakże należy uznać, że ze względów humanitarnych rzeczywiście powinno się uwzględnić wolę osoby tymczasowo aresztowanej i zawiadomić wskazane przez nią przedstawicielstwo państwa, którego osoba ta posiada (także) status obywatela. Oczywiście należy przy tym pamiętać o przepisie art. 36 ust. 1 lit. b Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z dnia 24 kwietnia 1963 r., zgodnie z którym, jeżeli zainteresowana osoba o to prosi, właściwe władze państwa przyjmującego powinny niezwłocznie zawiadomić urząd konsularny tzw. państwa wysyłającego, że w jego okręgu konsularnym obywatel tego państwa został tymczasowo aresztowany, uwięziony lub pozbawiony wolności w jakikolwiek inny sposób; każda wiadomość skierowania do urzędu konsularnego przez osobę przebywającą w areszcie tymczasowym, więzieniu lub pozbawioną wolności w jakikolwiek inny sposób, powinna być również niezwłocznie przekazana przez wspomniane władze; powinny one też niezwłocznie poinformować zainteresowaną osobę o tych gwarancjach. Dlatego też słusznie wskazuje się w literaturze, że aresztowany obywatel państwa obcego ma prawo zgłosić taką prośbę w każdym czasie trwania tymczasowego aresztowania - jeżeli wcześniej nie skorzystał z tego uprawnienia. Dodatkową gwarancję statuuje zresztą przepis art. 211 § 2 k.k.w., zgodnie z którym tymczasowo aresztowany ma prawo, bezzwłocznie po osadzeniu go w areszcie śledczym, zawiadomić o miejscu swojego pobytu osobę najbliższą albo inną osobę, stowarzyszenie, organizację lub instytucję, a także swojego obrońcę; zaś tymczasowo aresztowany cudzoziemiec ma ponadto prawo powiadomić właściwy urząd konsularny, a w razie braku takiego urzędu - właściwe przedstawicielstwo dyplomatyczne (zob. ponadto § 290 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 roku - Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury Dz. U. z 2017 r. poz. 1206; oraz por. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013).

Jeszcze inna, dodatkowa ochrona, określona jest w § 2 art. 612 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem w razie zatrzymania obywatela państwa obcego należy zatrzymanemu umożliwić – na jego prośbę – nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z właściwym urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem dyplomatycznym, a w razie zatrzymania osoby nieposiadającej żadnego obywatelstwa (a więc tzw. bezpaństwowca) – z przedstawicielem państwa, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania. W literaturze zarzuca się przy tym niezgodność przepisu art. 612 k.p.k. ze standardami dotyczącymi notyfikacji konsularnej wynikającymi z ww. Konwencji wiedeńskiej o stosunkach konsularnych, bowiem przepis art. 36 ust. 1 lit. B cytowanej konwencji wyraźnie wprowadza obowiązek zawiadomienia urzędu konsularnego w przypadku pozbawienia w jakikolwiek sposób wolności obywatela państwa obcego jeżeli on o to wnosi; należy też pamiętać o ewentualnym obowiązywaniu tutaj międzynarodowych umów dwustronnych. Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013 oraz wskazana tam literatura.