Skibińska Małgorzata, Zawarcie spółdzielczej umowy o pracę

Zawarcie spółdzielczej umowy o pracę

Spółdzielnia pracy i członek spółdzielni pracy mają obowiązek pozostawania ze sobą w stosunku pracy. Odmowa nawiązania stosunku pracy lub pozostawania w takim stosunku stanowi naruszenie istotnych praw i obowiązków wynikających ze stosunku członkostwa. Ponadto członek spółdzielni - pracownik ma prawo do zatrudnienia stosownie do swoich kwalifikacji zawodowych i osobistych oraz aktualnych możliwości gospodarczych spółdzielni.

W razie nie nawiązania stosunku pracy z winy spółdzielni, członek może dochodzić przez cały czas trwania członkostwa zawarcia spółdzielczej umowy o pracę. Niezależnie od tego może on, w ciągu roku od dnia powstania członkostwa, dochodzić odszkodowania według przepisów prawa cywilnego.

Spółdzielczy stosunek pracy ma charakter specyficzny, gdyż od innych stosunków pracy różni się tym, że nie ma on charakteru samodzielnego - członek spółdzielni pracy zobowiązany jest pozostawać z tą spółdzielnią w stosunku pracy. Istotną cechą tego stosunku jest i to, że występuje tutaj powiązanie prawnych stosunków pracy, majątkowych stosunków pracy (wniesienie do spółdzielni udziałów lub ewentualnych środków produkcji) i organizacyjnych związanych z zarządzaniem sprawami spółdzielni.

Zagadnienie związane z nawiązaniem, zmianą i rozwiązaniem spółdzielczej umowy o pracę nie są uregulowane w k.p., lecz wynikają z u.pr.s. oraz podlegają regulacji statutów spółdzielni. Z tego też względu stosunki te nawiązywane są wyłącznie pomiędzy spółdzielniami pracy i członkami tych spółdzielni. Kodeks pracy stosuje się przy tym rodzaju umowy posiłkowo (art. 181-203 u.pr.s.).

Uwaga!

Stosunek pracy wynikający ze spółdzielczej umowy o pracę może ulec przekształceniu w umowny stosunek pracy. Sytuacja taka powstaje w przypadku przejęcia zakładu pracy, w którym wykonywana była praca w oparciu o spółdzielczą umowę o pracę, przez podmiot niebędący spółdzielnią pracy, a więc zastosowanie ma art. 23¹ § 1 k.p.

Dochodzi więc nie tylko do zmiany pracodawcy, lecz i do przekształcenia treści stosunku pracy. Ze spółdzielczej umowy o pracę przekształca się on bowiem w zwykły umowny stosunek pracy.

Do spółdzielczej umowy o pracę nie stosuje się przepisów k.p. odnośnie zawierania umów na okres próbny. Przystosowanie spółdzielcy do stosunku pracy następuje w wyniku tzw. stażu kandydackiego w tych przypadkach, gdy statut spółdzielni warunkuje przyjęcie na członka od odbycia stażu kandydackiego.

Orzecznictwo

1) Ustawowa przyczyna wykluczenia ze spółdzielni pracy, polegająca na ciężkim naruszeniu obowiązków członkowskich, może być przez postanowienia statutu skonkretyzowana jako podjęcie bez zgody zarządu spółdzielni zatrudnienia u prowadzącego działalność konkurencyjną. Taki charakter ma działalność gospodarcza (podstawowa lub uboczna), której zakres określony w akcie założycielskim pokrywa się choćby częściowo z przedmiotem działalności przedsiębiorstwa spółdzielni, bez względu na to, czy dany podmiot w oznaczonym momencie prowadzi działalność w pełnym zakresie (wyrok SN z dnia 23 lutego 1999 r., I PKN 579/98).

2) Przewidziane w art. 24 u.pr.s. przesłanki wykluczenia ze spółdzielni w przypadku osób zatrudnionych na podstawie spółdzielczej umowy o pracę muszą być interpretowane i stosowane przy uwzględnieniu zasady wzmożonej trwałości tej umowy (wyrok SN z dnia 18 listopada 1999 r., I PKN 362/99).

3) Przepisy działu piątego k.p. nie mają zastosowania do odpowiedzialności materialnej członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych za szkody spowodowanej w powierzonym im mieniu tej spółdzielni (uchwała SN z dnia 5 czerwca 1986 r., III PZP 32/86).

4) Ustawa - Prawo Spółdzielcze nie zawiera regulacji w przedmiocie korzystania przez członka spółdzielni z urlopu bezpłatnego. Pozwala to, w drodze analogii, stosować w takich przypadkach przepisy art. 174 i 174¹ k.p. Istota uregulowania, zawarta w tych przepisach sprowadza się do twierdzenia, iż w okresie urlopu bezpłatnego stosunek pracy ulega zwieszeniu. Nie inaczej też dzieje się w przypadku udzielenia urlopu bezpłatnego osobie, która obowiązki pracownicze wykonuje jako członek spółdzielni produkcyjnej (wyrok SN z dnia 14 lutego 2002 r., V CKN 748/00).

5) 1. W spółdzielczym stosunku pracy, w przypadku gospodarczej konieczności zmniejszenia zatrudnienia i zlikwidowania konkretnego stanowiska pracy, należy dokonać członkowi spółdzielni wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Gdyby było to niemożliwe lub spółdzielca bezpodstawnie odmówił przyjęcia odpowiednich warunków pracy, możliwe jest dokonanie wypowiedzenia definitywnego (art. 184 i 187 u.pr.s.).

2. Członkowi spółdzielni mieszkaniowej, wobec którego naruszono przepisy art. 184, 187 i 191 u.pr.s. i inne przepisy dotyczące wypowiedzenia umowy o pracę, nie przysługuje roszczenie odszkodowawcze. Służy mu wyłącznie roszczenie o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenie do pracy (wyrok SN z dnia 12 września 1996 r., I PRN 35/96).

6) Skorzystanie przez członka spółdzielni pracy z przysługującemu mu prawa zaskarżenia do sądu uchwały organu spółdzielni, niezależnie od tego, jakie skutki to pociąga dla spółdzielni, nie może stanowić podstawy do wykluczenia go ze spółdzielni (wyrok SN z dnia 2 kwietnia 1996 r., I PRN 34/96).

Spółdzielnia ma obowiązek nawiązania spółdzielczej umowy o pracę z jego członkiem.