Stefański Ryszard A., Zaskarżanie postanowień sądu odwoławczego w przedmiocie środka zapobiegawczego

Zaskarżanie postanowień sądu odwoławczego w przedmiocie środka zapobiegawczego

Możliwość wnoszenia zażaleń na postanowienia w przedmiocie środka zapobiegawczego została przewidziana w art. 252 k.p.k. Substrat zaskarżenia został określony zwrotem „w przedmiocie środka zapobiegawczego”, co oznacza, że zaskarżeniu podlega każda decyzja dotycząca takiego środka. Zaskarżeniu podlegają:

1) postanowienia dotyczące któregokolwiek ze środków zapobiegawczych, tj. tymczasowego aresztowania (art. 257–265 k.p.k.), poręczenia majątkowego (art. 266–270 k.p.k.), poręczenia społecznego (art. 271 k.p.k.), poręczenia osoby godnej zaufania (art. 272 k.p.k.), dozoru Policji (art. 275 k.p.k.), warunkowego dozoru Policji (art. 275 § 3 k.p.k.), nakazu okresowego puszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 275a k.p.k.), zawieszenia w czynnościach (art. 276 k.p.k.) i zakazu opuszczania kraju (art. 277 k.p.k.);

2) tylko postanowienia, a nie inne czynności dotyczące środka zapobiegawczego; nie jest możliwe zaskarżenie bezczynności organu, np. w razie nierozpoznania w terminie wniosku o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego;

3) wszelkie rozstrzygnięcia odnoszące się do tego środka; ustawa nie wiąże zaskarżenia z określonym rodzajem rozstrzygnięcia co do środka zapobiegawczego, np. z jego zastosowaniem (R.A. Stefański, Zaskarżalność postanowień w przedmiocie środka zapobiegawczego (w:) A. Gaberle, S. Waltoś (red.), Środki zaskarżenia w procesie karnym. Księga pamiątkowa ku czci prof. Zbigniewa Dody, Kraków 2000, s. 457–458).

Katalog postanowień podlegających zaskarżeniu jest więc szeroki; obejmuje wszelkiego rodzaju decyzje, które w jakikolwiek sposób dotykają środka zapobiegawczego, z ograniczeniem w przedmiocie zmiany lub uchylenia tego środka na wniosek oskarżonego (art. 254 k.p.k.). Wchodzą zatem w grę postanowienia o zastosowaniu, odmowie zastosowania, uchyleniu, zmianie oraz odmowie zmiany lub uchylenia środka zapobiegawczego, a także o przedłużeniu tymczasowego aresztowania (art. 263 k.p.k.) (por. postanowienie SA w Krakowie z dnia 10 sierpnia 1992 r., II AKz 169/92, KZS 1992, nr 3–9, poz. 101) oraz o utrzymaniu tego środka (art. 344 k.p.k.). Zaskarżeniu podlega też umieszczenie tymczasowo aresztowanego w odpowiednim zakładzie leczniczym (art. 260 k.p.k.). Nie jest to bowiem tylko decyzja techniczno-administracyjna, a wkracza w sferę wolności tymczasowo aresztowanego i musi być uznana za decyzję w przedmiocie tymczasowego aresztowania. Zażalenie przysługuje też na postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania postanowienia o uchyleniu tymczasowego aresztowania; jest to przecież postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego (por. postanowienie SA w Lublinie z dnia 5 czerwca 1992 r., II AKz 89/92, Wokanda 1993, nr 4, s. 32).

Regułą jest, że nie przysługuje zażalenia na postanowienie sądu II instancji. Wyjątkami są:

– zażalenie na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek zażalenia,

– zażalenie na postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego w toku postępowania odwoławczego (art. 426 § 1 i 2 k.p.k.).

Ustawa dopuszcza zaskarżenie postanowienia sądu odwoławczego wydanego w wyniku rozpoznania zażalenia, ale tylko wówczas, gdy zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że stosuje tymczasowe aresztowanie. Nie przysługuje zażalenie na postanowienie o zastosowaniu innego środka zapobiegawczego lub zmianie w zakresie zastosowanego środka. Trafnie zauważa się w judykaturze, że „gdy sąd odwoławczy rozpoznaje zażalenie prokuratora na postanowienie o warunkowym przedłużeniu tymczasowego aresztowania już po spełnieniu określonego w nim warunku, to jest po wpłaceniu przez oskarżonego (podejrzanego) lub inną osobę, wyznaczonej na podstawie art. 257 § 2 k.p.k. sumy poręczenia, to dostrzegana przez sąd odwoławczy potrzeba uchylenia warunku, o jakim mowa w art. 257 § 2 k.p.k., skutkować musi wydaniem postanowienia o ponownym zastosowaniu wobec oskarżonego (podejrzanego) tymczasowego aresztowania. Na takie postanowienie sądu odwoławczego, oskarżonemu (podejrzanemu) na podstawie art. 426 § 2 k.p.k. w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 20.01.2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 48, poz. 246) służy zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego” (postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 10 czerwca 2011 r., II AKz 230/11, Orz. SA we Wrocławiu 2012, nr 1, poz. 242).

Zażalenie zgodnie z art. 461 § 1 k.p.k. wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia. Wnosi się je na piśmie do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie (art. 428 § 1 k.p.k.).

Zob. szerzej Sporządzanie i wnoszenie zażalenia.

Prezes sądu bada warunki formalne zażalenia. Jeśli nie są spełnione, odmawia przyjęcia zażalenia. Jeśli zażalenie odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, w celu jego rozpoznania.

Zob. Kontrola warunków formalnych zażalenia.