Janiszowski-Downarowicz Rafał, Zasądzenie kosztów w przypadku umorzenia postępowania z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu w postępowaniu prywatnoskargowym

Zasądzenie kosztów w przypadku umorzenia postępowania z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu w postępowaniu prywatnoskargowym

Omawiany przepis określa sposób orzekania o kosztach procesu w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego, zarówno w sprawach toczących się z oskarżenia publicznego, jak i prywatnego. Przewiduje również zasady zasądzania kosztów w przypadku umorzenia postępowania prywatnoskargowego z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu.

Orzeczenie dotyczące umorzenia postępowania z powodu znikomego stopnia społecznej szkodliwości czynu może przybrać zarówno formę wyroku (na rozprawie, po przeprowadzeniu przewodu sądowego), jak i postanowienia (na posiedzeniu w tym przedmiocie).

W przypadku gdy postępowanie prowadzone z oskarżenia prywatnego zostanie umorzone z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość czynu, omawiany przepis odsyła do odpowiedniego zastosowania art. 628 k.p.k. (zob. szerzej procedurę Zasądzanie kosztów od skazanego w sprawach z oskarżenia prywatnego).

Sąd jest wtedy zobligowany do zasądzenia kosztów sądowych od oskarżonego (jeżeli nie zwalnia go na podstawie art. 624 k.p.k.) na rzecz oskarżyciela prywatnego i wydatków na rzecz Skarbu Państwa (o ile takie zostały przez Skarb Państwa poniesione). Jest to uregulowanie sprawiedliwe i logiczne, ponieważ sąd, wydając przedmiotowe orzeczenie, przesądza de facto o winie oskarżonego, a także o bycie czynu zabronionego, ustalając jedynie, że nie zasługuje on na reakcję karną z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość. Zasadnie więc sprawca takiego czynu nie może korzystać z przywileju nieponoszenia kosztów na równi z osobą uniewinnioną od zarzutu. Słusznie podniósł Sąd Najwyższy, że „odpowiednie stosowanie art. 628 k.p.k. znajduje podstawę w ogólnej zasadzie, że każdy, kto przypisanym czynem spowodował postępowanie karne i nie został uniewinniony lub postępowanie karne co do niego nie zostało umorzone, jest zobowiązany do ponoszenia kosztów postępowania. Z powyższego wynika również, że w wypadku umorzenia na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. postępowania karnego, wszczętego wobec oskarżonego z oskarżenia prywatnego, to od oskarżonego sąd powinien zasądzić na rzecz oskarżyciela prywatnego poniesione przez tego oskarżyciela koszty zastępstwa procesowego jak też to oskarżonego obciążyć pozostałymi kosztami procesu. Do kosztów tych nie wlicza się jedynie uiszczonej przez oskarżyciela prywatnego zryczałtowanej równowartości wydatków, której zwrot zarządza prezes sądu w oparciu o art. 622 k.p.k.” (wyrok SN z dnia 28 sierpnia 2003 r., III KK 45/03, OSNwSK 2003, nr 1, poz. 1857), a także: „norma art. 632 pkt 1 k.p.k. odnosi się do wszelkich wypadków zakończenia umorzeniem procesu toczonego z oskarżenia prywatnego, z wyjątkiem jednak sytuacji, gdy postępowanie karne zostało wobec oskarżonego umorzone z uwagi na znikomość stopnia społecznej szkodliwości podlegającego osądowi czynu” (wyrok SN z dnia 18 czerwca 2003 r., IV KKN 269/00, OSNwSK 2003, nr 1, poz. 1322).