Stefański Ryszard A., Zarządzenie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia świadka tytułem kary porządkowej

Zarządzenie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia świadka tytułem kary porządkowej

Niezależnie o nałożenia kary pieniężnej w wypadku nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na wezwanie lub wydalenia się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, sąd lub prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka.

Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie ma charakter sankcji wymuszającej i zmierza do wymuszenia stawiennictwa osoby, która nie stawiła się na wezwanie i jest stosowane po to, by umożliwić wykonanie czynności procesowej. Nie ma na celu wywarcia represji w stosunku do osoby, która nie stawia się na wezwanie, ale umożliwienie przeprowadzenia czynności procesowej, która pod nieobecność osoby wezwanej do stawiennictwa nie może być przeprowadzona. Osoba może być doprowadzona niezwłocznie na to samo posiedzenie, na które była wezwana lub na następny jego termin (M. Wąsek-Wiaderek, Standard „niezwłoczności” doprowadzenia osoby zatrzymanej przed sędziego i prawo do „osądzenia w rozsądnym terminie albo zwolnienia na czas postępowania” w świetle art. 5 ust. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, w: Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza. pod red. A. Dębińskiego, A. Grześkowiak, K. Wiaka, Lublin 2002, s. 501).

Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo świadka uznaje się niewykonanie tego obowiązku bez powiadomienia organu, który go wezwał i podania przyczyny nieuczynienia zadość wezwaniu.

Środek ten może być stosowany po uprzednim wymierzeniu kary pieniężnej, jak też bez jej orzekania; ten ostatni wypadek może mieć miejsce wówczas, gdy nie jest celowe nakładanie kary pieniężnej, np. ze względu na trudną sytuację materialną osoby. Za możliwością kumulowania tego środka z karą pieniężną, przemawia użyte w art. 285 § 2 k.p.k. słowo „ponadto.” Ze względu na to, że środek ten ingeruje w prawo do wolności osobistej, powinno się go traktować jako ultima ratio i sięgać po niego tylko wówczas, gdy inne środki nie przynoszą pożądanego rezultatu. Osoba zatrzymana nie może być jednak pozbawiona wolności dłużej, niż to jest niezbędne w celu wykonania w celu doprowadzenia na miejsce czynności. Zatrzymanie ustaje z chwilą doprowadzenia zatrzymanego do organu procesowego.

Warunki jego zastosowania są takie same, jak do nałożenia kary pieniężnej. W art. 285 § 2 nastąpiło odwołanie do wypadków określonych w § 1, tj. określających przesłanki nałożenia kary pieniężnej. Może być ono stosowane do świadka, a wyjątkowo do biegłego, tłumacza i specjalisty. Niedopuszczalne jest zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie obrońcy lub pełnomocnika, mimo że można na nich nałożyć karę pieniężną. W art. 285 § 2 k.p.k. nie przewidziano takiej możliwości.

Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie może być zarządzone przez sąd lub prokuratora.

Osoba zatrzymana nie może być jednak pozbawiona wolności, dłużej niż to jest niezbędne w celu doprowadzenia na miejsce czynności. Zatrzymanie ustaje z chwilą doprowadzenia zatrzymanego do organu procesowego.