Stefański Ryszard A., Zarządzenie poszukiwań oskarżonego

Zarządzenie poszukiwań oskarżonego

Poszukiwanie oskarżonego jest środkiem przymusu, ale nie jest środkiem zapobiegawczym. Pozostaje w ścisłym związku ze środkami zapobiegawczymi, gdyż z reguły po ustaleniu miejsca oskarżonego i jego zatrzymaniu, stosowany jest środek zapobiegawczy. Celem poszukiwań nie jest uniemożliwienie utrudniania postępowania, ale stworzenie warunków jego prowadzenia. Jego istota polega na ustaleniu, wbrew woli oskarżonego lub osoby podejrzanej, aktualnego miejsca jego pobytu.

Przesłanką poszukiwania jest niewiedza organu procesowego co do miejsca pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej. Nie wchodzi w grę ukrywanie się oskarżonego, wówczas bowiem może być zarządzone poszukiwanie listem gończym (art. 279 k.p.k.). Poszukiwanie takiej osoby byłoby bowiem nieskuteczne. Poszukiwania osoby podejrzanej można zarządzić także wówczas, gdy się ukrywa. Wobec niej nie można bowiem zarządzić poszukiwania listem gończym, które może dotyczyć tylko oskarżonego lub podejrzanego.

Zarządza się je bowiem verba legis wtedy, gdy „miejsce pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej nie jest znane” (art. 278). Obojętne jest, czy było ono nie znane od samego początku postępowania, czy też stało się takie później. Ogranicza się ono do ustalenia miejsca pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej, a zarządzenie o poszukiwaniu nie może stanowić podstawy jego zatrzymania. Może to nastąpić wówczas, gdy istnieją warunki określone w art. 244 § 1 k.p.k. Możliwe jest jednoczesne wydanie postanowienia o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu (art. 247 k.p.k.). Poszukiwanie może być zarządzone wobec osoby o znanej tożsamości, a także osoby w celu stwierdzenia, czy jest ona tą osobą, której się poszukuje. Może być zarządzone także względem oskarżonego lub podejrzanego, w stosunku do którego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, jeżeli jest ono wystarczające do jego ujęcia. Wprawdzie poszukiwanie nie ma na celu ujęcia oskarżonego, ale wskazanie wyłącznie miejsca jego pobytu i zatrzymanie go tylko na tej podstawie, jest niedopuszczalne, jednakże można tego dokonać w wypadku, gdy osoba poszukiwana jest tymczasowo aresztowana. Nie ma też przeszkód do wydania postanowienia o poszukiwaniu oskarżonego, w stosunku do którego zastosowano inny środek zapobiegawczy; w takim wypadku nie zawsze konieczne jest zatrzymanie go po ustaleniu miejsca jego pobytu, lecz wystarczające może być ustalenie jego miejsca pobytu i wezwanie go do stawienia się do organu procesowego.

Poszukiwanie można zarządzić w każdej sprawie, w której nie udało się ustalić w zwykły sposób miejsca zamieszkania lub pobytu oskarżonego Przed zarządzeniem poszukiwania nie jest wymagane wykorzystanie innych środków zmierzających do ustalenia miejsca jego pobytu. Logiczne jest jednak, by najpierw podjąć taką próbę.

Ustawa nie określa wprost organu, który jest uprawniony do zarządzenia poszukiwania, lecz mając na względzie, że chodzi o środek przymusu, należy przyjąć, iż jest to kompetencja sądu lub prokuratora. Uprawnienie to przysługuje sądowi w stadium jurysdykcyjnym, a prokuratorowi w postępowaniu przygotowawczym. Jest to ważny środek przymusu i w związku z tym nie można uprawnienia tego przyznać prezesowi sądu. Wydanie takiego zarządzenia przez sąd może nastąpić z własnej inicjatywy lub na wniosek prokuratora albo innej strony procesowej, np. oskarżyciela posiłkowego.

Decyzja o poszukiwaniu przybiera formę zarządzenia. Wprawdzie w art. 278 k.p.k., podobnie jak i w art. 247 § 1 k.p.k., mowa jest o zarządzeniu, lecz to jeszcze nie przesądza formy decyzji o poszukiwaniu. Wprawdzie na taką jej formę wskazuje treść art. 279 § 1 k.p.k., z którego wyraźnie wynika, że zarządzenie poszukiwania listem gończym wymaga wydania postanowienia. Skoro tu nie zawarto takiej wzmianki, to trzeba przyjąć, zgodnie z art. 93 § 2 k.p.k., za wystarczającą formę zarządzenia. Mając na uwadze cel, któremu ma służyć zarządzenie poszukiwania, uzasadnione jest zamieszczenie w nim:

– danych osobowych,

– rysopisu,

– adresu zamieszkania oskarżonego oraz

– zarzuconego mu przestępstwa.

Zarządzenie może zawierać informację, co należy uczynić z poszukiwanym w razie ustalenia jego miejsca pobytu.

Oskarżonemu i podejrzanemu nie przysługuje zażalenie na zarządzenie o poszukiwaniu. Kodeks postępowania nie przewiduje takiej możliwości w przepisie szczególnym. Osobie podejrzanej przysługuje zażalenie na podstawie art. 302 § 1 k.p.k., gdyż zarządzenie o jej poszukiwaniu narusza jej prawa.