Izydorczyk Jacek, Zajęcie i przekazanie przedmiotów w trybie europejskiego nakazu aresztowania przez organ polski na wniosek organu państwa UE

Zajęcie i przekazanie przedmiotów w trybie europejskiego nakazu aresztowania przez organ polski na wniosek organu państwa UE

Europejski Nakaz Aresztowania jest instytucją należącą do tzw. III Filara prawa europejskiego. Został on przedstawiony przez Radę Unii Europejskiej, a następnie przyjęty jako tzw. Decyzja Ramowa w dniu 13 czerwca 2002 r. (Dz. Urz. Wsp. Eur., 18.07.2002, L 190/12, 2002/584 JHA). Decyzje ramowe mają służyć zbliżaniu ustawodawstw państw członkowskich Unii Europejskiej i wiążą je co do treści, jednak forma i metoda wdrożenia zależy od konkretnego ustawodawcy (nie wywołują zatem skutków bezpośrednich). Jak wskazano w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy zmieniającej kodeks postępowania karnego, w stosunkach między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, Europejski Nakaz Aresztowania wchodzi w miejsce dotychczasowych konwencji ekstradycyjnych (Konwencji Rady Europy z 1957 r., Konwencji UE z 1995 i 1996 r., Konwencji wykonawczej Schengen z 1990 r., w części dotyczącej ekstradycji). Zobligowano państwa członkowskie do implementacji ww. Decyzji Ramowej do dnia 31 grudnia 2003 r. Jednakże przewidziano możliwość złożenia deklaracji odnośnie kwestii, że do przestępstw popełnionych w określonej dacie, będą miały zastosowanie dotychczasowe przepisy ekstradycyjne. W związku z powyższym, w dniu 18 marca 2004 r. znowelizowano kodeks postępowania karnego poprzez dodanie rozdziałów 65a oraz 65b dotyczących wystąpienia do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o przekazanie osoby ściganej na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania (tzw. przekazanie czynne), jak i wystąpienia państwa członkowskiego Unii Europejskiej w tej sprawie do sądów polskich (tzw. przekazanie bierne). Należy przypomnieć, że początkowo wskazywano, że nowa regulacja kodeksu postępowania karnego nie jest sprzeczna z Konstytucją RP (podobne wątpliwości powstały zresztą także i w innych krajach Unii Europejskiej). Wskazywano bowiem, że wydanie (extradition) nie jest przekazaniem-dostarczeniem (surrender) i że nie chodzi o przekazanie państwu obcemu, lecz tylko jego organom sądowym. Jednakże argumentacja taka musiała budzić uzasadnione wątpliwości. Dlatego też wskazane było pójście śladem kilku innych państw europejskich, które zdecydowały się na nowelizacje swych konstytucji. Dopiero jednak z uwagi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 kwietnia 2005 r. uznające za sprzeczny przepis kodeksu postępowania karnego zezwalający na przekazywanie obywatela polskiego w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania, znowelizowano Konstytucję w Artykule 55 (przepis ten został zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r., Dz. U. z 2006 Nr 200, poz. 1471; wszedł zaś w życie w dniu 7 listopada 2006 r.). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363-394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

Przekazanie bierne w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania jest szeroko regulowane w przepisach art. 607k–607zc k.p.k. (Rozdział 65b kodeksu postępowania karnego).

Przepis art. 607wa k.p.k. stanowi implementację art. 29 decyzji ramowej o europejskim nakazie aresztowania; reguluje on tryb wykonania wniosku o zajęcie i przekazanie przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa oraz (ogólnie) przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie. Zgodnie z treścią art. 607wa § 1 k.p.k. właściwy organ polski (sąd albo prokurator) na wniosek organu sądowego państwa wydania nakazu europejskiego dokonuje zajęcia i przekazania przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa (tzw. producta sceleris), przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa (tzw. instrumenta sceleris), lub mogących stanowić dowód w sprawie rzeczy, korespondencji, przesyłek, wykazów połączeń telekomunikacyjnych lub innych przekazów informacji lub danych przechowywanych w systemie informatycznym lub na nośniku, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną. Na podstawie art. 607wa § 4 k.p.k. należy przy tym odpowiednio stosować przepisy rozdziału 62b („Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia o zatrzymaniu dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia”). Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.

Zobacz Przekazanie osoby ściganej europejskim nakazem aresztowania (przekazanie bierne).

Wniosek o zajęcie i przekazanie przedmiotów może być zamieszczony w nakazie europejskim (w części G) lub po jego wydaniu zostać skierowany odrębnie przez właściwy organ państwa wydania nakazu. Dla dopuszczalności uwzględnienia wniosku nie ma znaczenia, czy nakaz europejski został wydany w celu przeprowadzenia postępowania karnego przeciwko osobie ściganej, czy też w celu wykonania wobec tej osoby kary pozbawienia wolności lub innego środka polegającego na pozbawieniu wolności. Oczywiście wniosek jest niedopuszczalny, jeżeli w ogóle nie doszło do wydania nakazu europejskiego. Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.