Musiał Krzysztof J., Zabezpieczenie w okresie kontroli podatkowej i postępowania podatkowego

Zabezpieczenie w okresie kontroli podatkowej i postępowania podatkowego

Procedura dotyczy zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego w okresie kontroli podatkowej i postępowania podatkowego.

Celem postępowania zabezpieczającego, dokonywanego w trybie ustawy z 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.) - dalej o.p., jest więc także zabezpieczenie skuteczności przyszłej egzekucji zobowiązań podatkowych z majątku podatnika (zob. wyrok NSA z 3.02.2001 r., III SA 28/00; wyrok NSA z 14.12.2000 r., III SA 7499/98). W postępowaniu podatkowym i postępowaniu kontrolnym zabezpieczenie powinno być stosowane obligatoryjnie, jeśli istnieje przypuszczenie, że może zajść konieczność wszczęcia postępowania egzekucyjnego w celu przymusowego wykonania zobowiązania podatkowego. W takiej sytuacji postępowanie zabezpieczające staje się wstępną fazą postępowania egzekucyjnego, gdy brakuje odpowiedniego tytułu do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Nie jest to jednak postępowanie egzekucyjne (wyrok WSA w Bydgoszczy z 26.05.2009 r., I SA/Bd 232/09, za: H. Dzwonkowski (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz 2011, s. 396).

Zabezpieczenia w trakcie postępowania kontrolnego lub podatkowego można dokonać w trybie art. 33 § 2 o.p. oraz art.33b o.p.

Zgodnie z postanowieniami art. 33 § 2 o.p., zobowiązanie podatkowe można zabezpieczyć na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim także na majątku wspólnym w trakcie postępowania kontrolnego lub podatkowego. Przesłanki zabezpieczenia (zgodnie z art. 33 § 1 o.p.) występują, jeżeli:

1) zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności, gdy

2) podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub

3) dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.

W przypadku zabezpieczenia na majątku wspólnym małżonków, przepis art. 29 § 2 o.p. stosuje się odpowiednio, co oznacza, iż w przypadku zabezpieczenia na majątku wspólnym małżonków, skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:

1) zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej,

2) zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,

3) ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,

4) uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.

W przypadku zaistnienia przesłanek umożliwiających zabezpieczenie, zabezpieczenia można dokonać również w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, przed wydaniem decyzji:

1) ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego,

2) określającej wysokość zobowiązania podatkowego,

3) określającej wysokość zwrotu podatku.

W wyroku WSA w Bydgoszczy z 6.01.2009 r., I SA/Bd 726/08, czytamy: „Instytucja zabezpieczenia zobowiązania podatkowego na majątku podatnika przed wydaniem decyzji określającej zobowiązanie podatkowe nie znajduje automatycznego zastosowania w każdym postępowaniu, w którym organy przewidują zwiększoną wysokość zobowiązania podatkowego względem zadeklarowanej przez podatnika (przy zobowiązaniach powstających z mocy prawa). Także sama przewidywana wysokość tego zobowiązania nie może stanowić wystarczającej podstawy do zastosowania zabezpieczenia, o ile nie zostanie wykazane, że w zestawieniu z sytuacją majątkową strony zachodzi uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego także w ramach postępowania egzekucyjnego”.

Natomiast w wyroku WSA w Lublinie z 11.02.2011 r., I SA/Lu 743/10, czytamy: „Art. 33 o.p. jedynie przykładowo wymienia okoliczności pozwalające uznać, że taka obawa zachodzi, o czym świadczy sformułowanie «w szczególności», wskazując na trwałe nieuiszczanie przez podatnika wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonywanie czynności polegających na zbywaniu majątku, mogące utrudnić lub udaremnić egzekucję. Z tego względu również inne, niewymienione w tym przepisie okoliczności stwierdzone w toku postępowania, mogą uzasadniać zabezpieczenie zobowiązania podatkowego przed terminem płatności, jeżeli organ uzasadni obawę, że zobowiązanie nie zostanie wykonane.

Uzasadniona obawa musi istnieć już w chwili rozstrzygania w przedmiocie zabezpieczenia, jednak obawa ta odnoszona jest zarazem do zdarzenia, które jeszcze na nastąpiło (a nawet nie wiadomo czy w ogóle wystąpi). Nie oznacza to jednak, że okoliczności te muszą wystąpić, aby o obawie takiej można było mówić. Przeciwnie, organy podatkowe mogą za pomocą wszelkich argumentów, popartych ustalonymi w sprawie okolicznościami, wykazywać, że istnieje groźba niewykonania zobowiązania podatkowego w przyszłości, uzasadniająca sięgnięcie do instytucji zabezpieczenia.

Powzięcie wątpliwości przez organ co do wypłacalności podatnika nie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, o jakim mowa w art. 180 i nast. Rozdziału 11 Działu IV o.p., jeżeli wątpliwość ta jest uzasadniona informacjami, jakie organ posiada z urzędu, a tym bardziej gdy, jak w niniejszej sprawie, są one bezsporne”.