Grzegorczyk Tomasz, Wznowienie postępowania na podstawie rozstrzygnięcia organu międzynarodowego (propter decreta)

Wznowienie postępowania na podstawie rozstrzygnięcia organu międzynarodowego (propter decreta)

Wznowienie postępowania na korzyść oskarżonego ma miejsce, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez RP.

Przepis art. 540 § 3 k.p.k. ma charakter blankietowy, w tym znaczeniu, że nie precyzuje, jaki charakter powinien mieć organ międzynarodowy. Wprowadzony jest jedynie wymóg, by organ taki działał na podstawie umowy międzynarodowej. Aktualnie można mówić o Europejskim Trybunale Praw Człowieka w Strasburgu, Komitetu Praw Człowieka ONZ oraz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Podstawą wznowienia na podstawie art. 540 § 3 k.p.k. jest „potrzeba” - którą należy rozumieć jako konieczność i celowość weryfikacji uprzednio wydanego prawomocnego orzeczenia w jego kluczowych rozstrzygnięciach, dotyczących przedmiotu procesu karnego. O „potrzebie wznowienia” decyduje każdorazowo sąd wznowieniowy. Zdaniem SN „potrzeba” wznowienia postępowania, o której mowa w art. 540 § 3 k.p.k., może dotyczyć nie tylko postępowania w sprawie, do której odnosi się rozstrzygnięcie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka o naruszeniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, ale także do innych postępowań karnych, w których zaistniało naruszenie postanowień Konwencji tożsame w układzie okoliczności faktycznoprawnych do stwierdzonego w orzeczeniu tego Trybunału wydawanym przeciwko Polsce” (uchwała SN z dnia 26 czerwca 2014 r., I KZP 14/14). Pogląd ten nie jest trafny zobacz szerzej: M. Zbrojewska, Glosa do uchwały SN z dnia 26 czerwca 2014 r., LEX nr 206911/2014).

Podstawą wznowienia postępowania może być jedynie rozstrzygnięcie organu międzynarodowego zapadłe w sprawie i w odniesieniu do osoby, której wniosek dotyczy (postanowienie SN z dnia 27 września 2013 r., II KO 39/13, LEX nr 1375172; postanowienie SN z dnia 24 listopada 2005 r., III KO 10/05, LEX nr 164382; postanowienie SN z dnia 7 maja 2014 r., WZ 8/14, LEX nr 1460734; postanowienie SN z dnia 16 listopada 2011 r., III KZ 72/11, OSNwSK 2011, nr 1, poz. 2135; postanowienie SA w Białymstoku z dnia 13 grudnia 2013 r., II AKz 380/13, LEX nr 1415809). Za przyjęciem takiej interpretacji przemawia to, że przepis art. 540 § 3 k.p.k. w pierwszej części zdania akcentuje wznowienie postępowania na korzyść oskarżonego, a więc stanowi o osobie, która składa wniosek. Dopiero w dalszej kolejności następuje rozwinięcie tej podstawy wznowienia, czyli wówczas, gdy potrzeba taka wynika (jest konsekwencją) rozstrzygnięcia organu międzynarodowego. Podstawą wznowienia w oparciu o art. 540 § 3 k.p.k. nie może być orzeczenie wydane względem innego oskarżonego w innej sprawie. Do wniosku należy dołączyć odpis rozstrzygnięcia organu międzynarodowego wydanego w sprawie danego oskarżonego. Nadto, wniosek musi spełniać wymagania stawiane dla pisma procesowego, być opłacony, wniesiony przez podmiot uprawniony, spełniać wymagania związane z sporządzeniem go przez obrońcę lub pełnomocnika , zaś podmiot wnoszący musi mieć legitymacje i gravamen.