Bełczącki Robert Marek, Wyznaczenie pozwanemu terminu do usunięcia braku zdolności sądowej

Wyznaczenie pozwanemu terminu do usunięcia braku zdolności sądowej

1. Brak zdolności sądowej pozwanego, brak zdolności procesowej pozwanego będącego osobą fizyczną i jednoczesny brak przedstawiciela ustawowego, jak również brak w składzie organów reprezentujących, gdy pozwany jest jednostką organizacyjną, powodują, że postępowanie nie może toczyć się prawidłowo i dotknięte może być nieważnością (art. 379 pkt 2 k.p.c.). Aby temu zapobiec, art. 70 § 1 k.p.c. nakazuje sądowi wyznaczenie odpowiedniego terminu do usunięcia takich braków, jeśli jest to możliwe.

2. Treść art. 70 § 1 k.p.c. może uprawniać do wniosku, że wezwanie pozwanego do usunięcia powyższych braków powinno nastąpić w każdym wypadku, niezależnie od skutków, które brak danego rodzaju może wywołać. Niewątpliwie wezwanie do usunięcia braków powinno nastąpić w przypadku braku stanowiącego podstawę odrzucenia pozwu. Wynika to bowiem jednoznacznie z art. 199 § 2 k.p.c. W odniesieniu do pozwanego brakiem tego rodzaju jest jedynie brak zdolności sądowej (art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c.). Natomiast zarówno brak zdolności procesowej, przy jednoczesnym braku przedstawiciela ustawowego, jak i brak w składzie organu reprezentującego nie prowadzą do odrzucenia pozwu, ale do zawieszenia postępowania. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w takich wypadkach przed zawieszeniem postępowania należy wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia braku (por. wyrok SN z dnia z dnia 7 listopada 2006 r., I CSK 224/06, niepubl., LEX nr 276251; postanowienie SN z dnia 3 października 1972 r., I CZ 55/72, OSNC 1973, nr 5, poz. 89, LEX nr 1508). Pogląd ten poddawany jest jednak trafnej krytyce w doktrynie, gdzie podkreśla się ochronny cel zawieszenia postępowania (por. A. Jakubecki, Komentarz do art. 174 k.p.c., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Lex). Usunięcie braków skutkujących zawieszeniem stanowić będzie zaś podstawę podjęcia postępowania zawieszonego.

Jeśli zatem pozwanemu brakuje zdolności procesowej i jednocześnie przedstawiciela ustawowego albo po jego stronie zachodzi brak w składzie organu reprezentującego, sąd zawiesza postępowanie, tak w przypadku braku pierwotnego, a więc istniejącego już w chwili wszczęcia postępowania (art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.), jak i w przypadku braku następczego, czyli takiego, który zaistniał dopiero w toku postępowania (art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Z kolei w przypadku braku zdolności sądowej u pozwanego, przebieg postępowania uzależniony jest od tego, czy brak jest usuwalny czy nieusuwalny.