Kremens Karolina, Wywiad środowiskowy

Wywiad środowiskowy

W toku postępowania karnego przewiduje się niekiedy konieczność przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Ustawa przewiduje fakultatywny wywiad środowiskowy (§ 1) oraz obligatoryjny (§ 2).

Wywiad środowiskowy można przeprowadzić w razie potrzeby, a w szczególności, gdy niezbędne jest ustalenie danych co do właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego. Wywiad środowiskowy przeprowadza się obowiązkowo:

– w sprawach o zbrodnie,

– w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 18 lat,

– w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia, jeżeli zarzucono mu popełnienie umyślnego występku przeciwko życiu.

Jednocześnie, jeżeli nie ma oskarżony w kraju stałego miejsca zamieszkania, wywiadu środowiskowego można nie przeprowadzać. Jest to racjonalne rozwiązanie wynikające z braku możliwości ustalenia szczegółowych informacji środowiskowych, jeżeli oskarżony nie zamieszkuje nigdzie na stałe.

Zarządzenie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego zapada w formie postanowienia. Mimo wskazania w treści przepisu art. 214 § 1 k.p.k., że organ procesowy „zarządza […] przeprowadzenie wywiadu środowiskowego] doktryna stoi na stanowisku, że odpowiednią formą powinno być postanowienie (zob. m.in. R.A. Stefański [w:] Z. Gostyński, J. Bartoszewski, L. Gardocki i in., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2004, s. 966).

Uprawnionym do wydania postanowienia jest w postępowaniu przygotowawczym wyłącznie prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd. Ustawa nie przewiduje, aby postanowienie w tym przedmiocie mógł wydać inny organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, może on natomiast zwrócić się do prokuratora o wydanie takiego postanowienia.

W postanowieniu o przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego należy wskazać osobę, która zostaje powołana do wykonania tej czynności. Wywiad środowiskowy jest przeprowadzany przez kuratora sądowego lub inny podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, ale także - w szczególnie uzasadnionych przypadkach - Policja. Osoby powołane do przeprowadzenia wywiadu środowiskowego podlegają tym samym regułom ich wyłączenia jak sędziowie (art. 40-41 k.p.k.), a o wyłączeniu orzeka sąd (w postępowaniu sądowym) lub prokurator (w postępowaniu przygotowawczym). Policja jest także zobowiązana do udzielenia osobie przeprowadzającej wywiad pomocy przy wykonywaniu zadań związanych z wywiadem środowiskowym w celu zapewnienia jej bezpieczeństwa.