Bełczącki Robert Marek, Wytoczenie powództwa przez prokuratora wyłącznie w celu ochrony praworządności lub interesu społecznego

Wytoczenie powództwa przez prokuratora wyłącznie w celu ochrony praworządności lub interesu społecznego

Zgodnie z art. 7 zd. pierwsze k.p.c., prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jeśli w jego ocenie wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. Przepis ten stanowi jedynie ogólną podstawę działań podejmowanych przez prokuratora, którą w ramach procesu uzupełniają normy szczególne, określające rodzaje powództw, jakie prokurator może wytaczać:

– powództwa w sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego, o których jedynie wspomina się w art. 7 zd. drugim k.p.c., a które znajdują podstawę w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,

a w pozostałych sprawach:

– powództwa wytaczane na rzecz osoby trzeciej, służące nie tylko ochronie praworządności lub interesu społecznego, ale przede wszystkim ochronie praw takiej osoby;

– powództwa wytaczane wyłącznie w celu ochrony praworządności lub interesu społecznego przeciwko wszystkim osobom związanym z kwestionowanym stosunkiem prawnym.

Ocena co do tego, czy w danej sprawie zachodzi potrzeba ochrony praw danej osoby, praworządności czy interesu społecznego, należy wyłącznie do prokuratora i nie podlega kontroli sądu ani z urzędu, ani na zarzut strony.

Wytoczenie powództwa przez prokuratora przeciwko wszystkim osobom związanym z określonym stosunkiem prawnym przewidziane zostało w art. 57 k.p.c.

Przepis art. 57 k.p.c., odczytywany w zw. z art. 7 zd. pierwsze k.p.c., niezależne od norm prawa materialnego, stanowi źródło legitymacji procesowej prokuratora do wytaczania takiego powództwa, polegającej na ogólnym zezwoleniu na takie działanie ilekroć w ocenie prokuratora wymaga tego ochrona praworządności lub interesu społecznego.

Powództwo takie określa się w doktrynie mianem samodzielnego, w opozycji do powództwa wytaczanego przez prokuratora na rzecz oznaczonej osoby, gdzie legitymacja procesowa prokuratora opiera się na prawie podmiotowym takiej osoby, stąd zakotwiczona jest w normach prawa materialnego, a okoliczności określone w art. 7 zd. pierwszym k.p.c. pozwalają prokuratorowi na podjęcie działania zamiast takiej osoby (por. Z. Resich, Komentarz do art. 7 k.p.c., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Tom I, Wydawnictwo Prawnicze 1969, s. 92-93).

Skoro powództwo wytaczane przez prokuratora według art. 57 w zw. z art. 7 zd. pierwsze k.p.c. ma samodzielny charakter, prokurator może samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu, inaczej niż w przypadku określonym w art. 56 § 2 k.p.c. Jednak cofnięcie pozwu przez prokuratora podlegać będzie kontroli sądu na podstawie art. 203 § 4 k.p.c.

Zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 6 u.k.s.c., prokurator nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Z tego względu, wnosząc pozew, prokurator nie uiszcza opłaty sądowej.

W myśl art. 113 ust. 1 u.k.s.c. należną od pozwu opłatą sądową, której prokurator nie miał obowiązku uiścić, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży pozwanych, jeżeli będą do tego podstawy przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

W razie powództwa prokuratora nie znajduje zastosowania art. 106 k.p.c., zgodnie z którym, udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia zwrotu kosztów na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa (por. wyrok SN z dnia 5 maja 1989 r., II CR 155/89, OSP 1990/7/270, LEX nr 5277). W tym bowiem wypadku prokurator działa w procesie jako strona.