Bełczącki Robert Marek, Wytoczenie powództwa przez prokuratora na rzecz osoby trzeciej

Wytoczenie powództwa przez prokuratora na rzecz osoby trzeciej

Zgodnie z art. 7 zd. pierwsze k.p.c., prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jeśli w jego ocenie wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. Przepis ten stanowi jedynie ogólną podstawę działań podejmowanych przez prokuratora, którą w ramach procesu uzupełniają normy szczególne, określające rodzaje powództw, jakie prokurator może wytaczać:

– powództwa w sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego, o których jedynie wspomina się w art. 7 zd. drugim k.p.c., a które znajdują podstawę w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,

a w pozostałych sprawach:

– powództwa wytaczane na rzecz osoby trzeciej, służące nie tylko ochronie praworządności lub interesu społecznego, ale przede wszystkim ochronie praw takiej osoby;

– powództwa wytaczane wyłącznie w celu ochrony praworządności lub interesu społecznego przeciwko wszystkim osobom związanym z kwestionowanym stosunkiem prawnym.

Ocena co do tego, czy w danej sprawie zachodzi potrzeba ochrony praw danej osoby, praworządności czy interesu społecznego, należy wyłącznie do prokuratora i nie podlega kontroli sądu ani z urzędu, ani na zarzut strony.

W myśl § 193d rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 września 2014 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. (Dz. U. poz. 1218 ze zm.) w sprawach ze stosunku pracy i z zakresu ubezpieczeń społecznych wniesienie przez prokuratora pozwu albo odwołania do sądu jest wskazane zwłaszcza wtedy, gdy:

1) wskutek rażącego naruszenia prawa został narażony ważny interes pracownika, grupy pracowników lub ubezpieczonego albo sprawa wywołała poruszenie opinii publicznej lub ma charakter precedensowy,

2) pracownik lub ubezpieczony wskutek nieporadności lub z innych wyjątkowych przyczyn nie jest w stanie samodzielnie dochodzić swoich praw,

3) rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z dyskryminacją w zatrudnieniu lub ujawnieniem przez pracownika przestępstwa w zakładzie pracy albo z wyrażoną przez niego uzasadnioną krytyką zakładu pracy lub osób pełniących w tym zakładzie funkcje kierownicze,

4) wskutek rażących zaniedbań zakładu pracy pracownik nie otrzymał należnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego albo świadczenia z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Wytoczenie przez prokuratora powództwa na rzecz danej osoby w celu ochrony jej praw, przewidziane zostało w art. 55 zd. pierwsze k.p.c.

W takim przypadku legitymację procesową prokurator czerpie z prawa podmiotowego osoby, na rzecz której powództwo wytacza. Z tego względu powództwo takie określa się w doktrynie mianem niesamodzielnego (por. Z. Resich, Komentarz do art. 7 k.p.c., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Tom I, Wydawnictwo Prawnicze 1969, s. 92-93). Prokurator nie może samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu, a osoba, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, może wstąpić do procesu na każdym jego etapie i wówczas status prokuratora będzie taki, jak współuczestnika jednolitego (por. art. 56 k.p.c.).

W myśl art. 55 zd. pierwsze k.p.c., wytaczając powództwo na rzecz oznaczonej osoby prokurator w pozwie powinien wskazać tę osobę. Sposób wskazania powinien umożliwiać sądowi doręczenie tej osobie odpisu pozwu w myśl art. 56 § 1 zd. pierwsze k.p.c., a więc obejmować także jej adres. Poza tym, pozew prokuratora powinien spełniać warunki przewidziane dla pozwu w sprawie danego rodzaju.

Według § 192 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 września 2014 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. (Dz. U. poz. 1218 ze zm.) przed wytoczeniem powództwa na rzecz oznaczonej osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, prokurator kontaktuje się z tą osobą lub jednostką, pouczając ją o przysługujących jej prawach.

Zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 6 u.k.s.c., prokurator nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Z tego względu, wnosząc pozew na rzecz oznaczonej osoby, prokurator nie uiszcza opłaty sądowej.

W myśl art. 113 ust. 1 u.k.s.c. należną od pozwu opłatą sądową, której prokurator nie miał obowiązku uiścić, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika strony, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, jeżeli będą do tego podstawy przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

Natomiast w przypadku, gdy brak będzie podstaw do obciążenia przeciwnika opłatą sądową w całości, wówczas na podstawie art. 113 ust. 2 pkt 3 u.k.s.c., sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji odpowiednią część tej opłaty nakaże ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz osoby, na której rzecz prokurator wytoczył powództwo.

W razie powództwa prokuratora nie znajduje zastosowania art. 106 k.p.c., zgodnie z którym, udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia zwrotu kosztów na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa (por. wyrok SN z dnia 5 maja 1989 r., II CR 155/89, OSP 1990/7/270, LEX nr 5277). W tym bowiem wypadku prokurator działa w procesie jako strona.