Mędrala Małgorzata, Wytoczenie powództwa przez organizację pozarządową na rzecz pracownika

Wytoczenie powództwa przez organizację pozarządową na rzecz pracownika

Zgodnie z ogólnym przepisem art. 8 k.p.c., organizacje pozarządowe, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mają możliwość w wypadkach przewidzianych w ustawie wszcząć postępowanie w celu ochrony praw obywateli.

Według art. 62 § 1 k.p.c. do organizacji pozarządowych wytaczających powództwa na rzecz osób fizycznych (pracowników) co do zasady stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze wytaczającym powództwo na rzecz oznaczonej osoby. Nie oznacza to jednak, że w przypadku wytaczania powództwa przez organizację pozarządową na rzecz osoby fizycznej odpowiednie zastosowanie znajduje art. 7 zd. pierwsze k.p.c., nakazujący działanie w ochronie praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego. Ustawa wymaga jedynie, aby wytaczanie powództw w sprawach określonych w art. 462 k.p.c. należało do zadań statutowych danej organizacji pozarządowej i aby uzyskała ona zgodę pracownika, wyrażoną w formie pisemnej, na wytoczenie powództwa na jego rzecz.

Wykonywanie przez organizację pozarządową jej zadań statutowych z założenia służyć ma ochronie praw obywateli lub interesowi społecznemu.

Zgodnie z art. 462 k.p.c. w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych organizacje pozarządowe, w zakresie swoich zadań statutowych, za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie, mogą wytaczać powództwa na rzecz pracownika. W powyższych sprawach organizacji pozarządowej legitymacji procesowej udziela pracownik, któremu przysługuje dane prawo podmiotowe, wyrażając zgodę na wytoczenie powództwa na jego rzecz. Prowadzi to do wniosku, że cofnięcie takiej zgody, także po wytoczeniu powództwa, pozbawia organizację legitymacji procesowej. Z tych względów powództwo takie, podobnie jak w przypadku przewidzianego w art. 55 zd. pierwsze k.p.c. powództwa wytaczanego przez prokuratora na rzecz oznaczonej osoby, określić można mianem powództwa niesamodzielnego. Odpowiednie stosowanie art. 56 § 1 i 2 k.p.c., na podstawie art. 62 § 1 k.p.c., wskazuje, że organizacja pozarządowa nie może samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu, a osoba fizyczna, na rzecz której powództwo zostało wytoczone, może wstąpić do procesu na każdym jego etapie i wówczas status organizacji będzie taki, jak współuczestnika jednolitego.

Z kolei odpowiednie stosowanie art. 55 zd. pierwsze k.p.c. prowadzi do wniosku, że organizacja pozarządowa, wytaczając powództwo na rzecz określonej osoby fizycznej, powinna w pozwie wskazać tę osobę i to w taki sposób, który umożliwiać będzie sądowi doręczenie jej odpisu pozwu w myśl odpowiednio stosowanego art. 56 § 1 zd. pierwsze k.p.c. Wskazanie takie powinno zatem obejmować również adres takiej osoby. Poza tym pozew powinien spełniać warunki przewidziane dla pozwu w sprawie danego rodzaju.

Ponadto zgodnie z art. 61 § 4 k.p.c. organizacja pozarządowa obowiązana jest dołączyć do pozwu pochodzącą od pracownika, na rzecz którego wytaczane jest powództwo, i wyrażoną na piśmie zgodę na taką czynność.

Pożądane jest również dołączenie odpisu dokumentów wykazujących statutową działalność organizacji.

W praktyce najczęściej występującymi z powództwami na rzecz pracowników organizacjami pozarządowymi są związki zawodowe. W świetle art. 96 ust. 1 pkt 8 u.k.s.c. związki zawodowe nie mają obowiązku uiszczania kosztów sądowych w sprawach z zakresu prawa pracy. Co do pozostałych (innych niż związki zawodowe) organizacji pozarządowych w doktrynie spotkać można pogląd, zgodnie którym korzystają one od zwolnienia z kosztów sądowych na równi z prokuratorem (art. 96 ust. 1 pkt 6 u.k.s.c. w zw. z art. 62 k.p.c. i art. 8 ust. 1 u.k.s.c.) - zob. A. Górski, L. Walentynowicz, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny, Oficyna 2008.

W razie zwolnienia w myśl art. 113 ust. 1 u.k.s.c. należną od pozwu opłatą sądową sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli będą do tego podstawy przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

Natomiast w przypadku, gdy brak będzie podstaw do obciążenia przeciwnika opłatą sądową w całości, wówczas na podstawie art. 113 ust. 2 pkt 3 u.k.s.c. sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji odpowiednią część tej opłaty nakaże ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz osoby fizycznej, na rzecz której organizacja pozarządowa wytoczyła powództwo.

W razie wytoczenia powództwa przez organizację pozarządową nie znajduje odpowiedniego zastosowania art. 106 k.p.c., w myśl którego udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia zwrotu kosztów na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa (por. wyrok SN z dnia 5 maja 1989 r., II CR 155/89, OSP 1990, z. 7, poz. 270, LEX nr 5277). Gdy organizacja pozarządowa występuje jako strona procesu, w przypadku przegranej musi liczyć się z obowiązkiem ponoszenia kosztów procesu poniesionych przez stronę przeciwną.