Bełczącki Robert Marek, Wytoczenie powództwa przez inspektora pracy na rzecz obywatela

Wytoczenie powództwa przez inspektora pracy na rzecz obywatela

Państwowa Inspekcja Pracy jest organem państwowym, sprawującym nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy (por. art. 18⁴ § 1 k.p.; art. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 404). W ramach postępowania kontrolnego, którego celem jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy i udokumentowanie dokonanych ustaleń (por. art. 21 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy), inspektor pracy uprawniony jest do przeprowadzenia kontroli, której wyniki mogą stanowić podstawę do wytoczenia powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy (por. art. 33 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 11 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy).

Artykuł 63¹ k.p.c. potwierdza legitymację procesową inspektora pracy do wytoczenia powództwa o ustalenie istnienia stosunku pracy. Zgodnie z art. 63² k.p.c., do sprawy z takiego powództwa stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące sprawy z powództwa wytaczanego przez prokuratora na rzecz danej osoby, o którym mowa w art. 55 zd. pierwsze k.p.c. Zatem powództwo wytaczane przez inspektora pracy także określić należy mianem powództwa niesamodzielnego. Patrz: Wytoczenie powództwa przez prokuratora na rzecz osoby trzeciej.

W sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy powództwo wytacza się na rzecz osoby fizycznej, która faktycznie wykonuje pracę w ramach stosunku prawnego kwalifikującego się jako stosunek pracy określony w art. 22 k.p. Powództwo takie kierowane jest przeciwko faktycznemu pracodawcy.

Aby wytoczyć powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy, inspektor nie musi uzyskiwać zgody osoby, na rzecz której powództwo wytacza (por. postanowienie SN z dnia 29 grudnia 1998 r., I PKN 494/98, OSNP 2000, nr 4, poz. 149, LEX nr 36562). Zresztą, z różnych względów osoba ta może odmówić udzielenia zgody. Legitymacja procesowa inspektora pracy, niezależna od zgody faktycznego pracownika, obejmuje jednak tylko roszczenie o ustalenie istnienia stosunku pracy. W sprawach o inne roszczenia z zakresu prawa pracy do wytoczenia powództwa na rzecz pracownika, zgodnie z obecnie obowiązującym brzmieniem art. 462 k.p.c., legitymowane są jedynie organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych i tylko za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie.

Ze względu na niesamodzielny charakter powództwa wytaczanego przez inspektora pracy, nie może on samodzielnie rozporządzać przedmiotem sporu, a osoba fizyczna, na rzecz której inspektor wytoczył powództwo, może wstąpić do procesu na każdym jego etapie i wówczas status inspektora będzie taki, jak współuczestnika jednolitego (por. art. 56 w zw. z art. 63² k.p.c.).

W myśl art. 55 zd. pierwsze w zw. z art. 63² k.p.c., wytaczając powództwo na rzecz osoby fizycznej, będącej faktycznym pracownikiem, inspektor pracy powinien w pozwie wskazać tę osobę. Sposób wskazania tej osoby powinien umożliwiać sądowi doręczenie jej odpisu pozwu w myśl art. 56 § 1 zd. pierwsze w zw. z art. 63² k.p.c., a więc obejmować także jej adres.

W pozwie powinno być sformułowane żądanie ustalenia istnienia konkretnego stosunku pracy oraz podane okoliczności faktyczne uzasadniające takie żądanie. W pozwie zawrzeć należy także wnioski dowodowe, które posłużą wykazaniu istnienia podanych okoliczności. Jednym ze środków dowodowych może być protokół, dokumentujący ustalenia kontroli przeprowadzonej przez inspektora (por. art. 31 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy).

Pozew w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy wnosi się do właściwego sądu pracy (por. art. 262 k.p. w zw. z art. 476 § 1 pkt 1¹ k.p.c.)

Na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 8 u.k.s.c., inspektor pracy nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Z tego względu, wnosząc pozew na rzecz faktycznego pracownika, inspektor nie uiszcza opłaty sądowej.

W związku z powyższym, zgodnie z art. 113 ust. 1 u.k.s.c., należną od pozwu opłatą sądową, której inspektor nie miał obowiązku uiścić, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży faktycznego pracodawcę, jeżeli będą do tego podstawy przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

Patrz: art. 35 u.k.s.c. w zw. z art. 23¹ k.p.c.

W razie powództwa inspektora pracy, nie znajduje zastosowania art. 106 k.p.c., zgodnie z którym, udział w sprawie prokuratora (inspektora pracy stosownie do art. 63² k.p.c.) nie uzasadnia zasądzenia zwrotu kosztów na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa (por. wyrok SN z dnia 5 maja 1989 r., II CR 155/89, OSP 1990, nr 7, poz. 270, LEX nr 5277). W takim wypadku inspektor pracy działa bowiem w procesie jako strona.