Fajgielski Paweł, Wystąpienia Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony danych osobowych

Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (analogicznie jak wcześniej Generalnemu Inspektorowi Ochrony Danych Osobowych), oprócz uprawnień władczych w postaci wydawania decyzji administracyjnych, przysługują również uprawnienia niewładcze. Jednym z dwóch tego rodzaju uprawnień jest uprawnienie do kierowania wystąpień. Istotą wystąpień jest podjęcie przez Prezesa Urzędu działań zmierzających do doskonalenia ochrony danych osobowych. W tym celu organ nadzorczy może zwracać się do różnych podmiotów o podjęcie działań w celu zapewnienia skutecznej ochrony danych osobowych. Niewładczy charakter tego rodzaju działań organu polega na tym, że podmiot, do którego Prezes urzędu skierował wystąpienie nie jest związany treścią wystąpienia, ma jedynie obowiązek ustosunkować się do tego wystąpienia.

Ustawodawca nie określił jasnego kryterium, pozwalającego na odróżnienie podstaw dla działań władczych (decyzji) i działań niewładczych (wystąpień). W literaturze (na gruncie ustawy o ochronie danych osobowych z 1997 r.) wskazuje się, iż organ nadzorczy nie powinien korzystać z wystąpień w stosunku do administratorów danych w ich indywidualnych sprawach (w których stwierdzono naruszenie ustawy o ochronie danych osobowych). Wystąpienia mają zastosowanie przede wszystkim wobec organów zwierzchnich (nadzorczych), w celu „inicjowania i podejmowania przedsięwzięć w zakresie doskonalenia ochrony danych osobowych”, pozwalają wskazać problemy i zaproponować możliwe sposoby ich rozwiązywania (por. J. Barta, P. Fajgielski, R. Markiewicz, Ochrona danych osobowych. Komentarz, Warszawa 2011, s. 436).

W piśmiennictwie przedmiotu zwraca się także uwagę na to, że wystąpienie nie jest środkiem w sprawie indywidualnej naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych i nie może poprzedzać lub zastępować decyzji nakazowej. Wydanie decyzji nakazowej jest poprzedzone postępowaniem administracyjnym prowadzonym według przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Nie można również zaakceptować, aby w tej samej sprawie organ jednocześnie zastosował wystąpienie oraz wydał nakaz. Prowadziłoby to do niedopuszczalnego dualizmu działań organu, z których jedna forma działania ma władczy charakter, a druga już nie posiada takiego charakteru (G. Sibiga, Wystąpienie – nowa kompetencja Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych [w:] G. Sibiga (red.), Nowelizacja ustawy o ochronie danych osobowych 2010, MoP dodatek specjalny 2011/3, s. 27). Wnioski te pozostają aktualne również na gruncie przepisów ustawy z 10.05.2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. poz. 1000 ze zm.) – dalej u.o.d.o.

Wystąpienie Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych może być inspirowane skargą, w której wskazane zostały problemy związane z ochroną danych, wymagające podjęcia działań organu. Na podstawie skargi organ nadzorczy może wszcząć postępowanie administracyjne w celu wydania nakazu przywrócenia zgodności z prawem w indywidualnej sprawie, natomiast jeżeli sprawa nie ma charakteru indywidualnego, to właściwym środkiem oddziaływania organu może być wystąpienie.

Organ nadzorczy może z urzędu stwierdzić, iż niezbędne jest podjęcie działań w celu zapewnienia skutecznej ochrony danych. Przesłanką takiego działania mogą być m.in. nieprawidłowości związane z ochroną danych osobowych ujawnione przez media, bądź wątpliwości nasuwające się w oparciu o lekturę przepisów i praktykę ich stosowania.