Bełczącki Robert Marek, Wyłączenie sędziego z urzędu (podstawy wyłączenia z mocy samej ustawy)

Wyłączenie sędziego z urzędu (podstawy wyłączenia z mocy samej ustawy)

1. Dostrzegając w danej sprawie podstawę swego wyłączenia z mocy samej ustawy sędzia powinien złożyć zawiadomienie, wskazując konkretną przyczynę wyłączenia. Szerzej o poszczególnych podstawach wyłączenia sędziego z mocy samej ustawy - por. T. Żyznowski, Komentarz do art. 48 k.p.c., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Lex.

2. Zawiadomienie, skierowane do sądu, przed którym sprawa się toczy, zazwyczaj przyjmuje postać pisma sporządzonego przez sędziego. Brak jednak przeszkód, aby zawiadomienie zostało złożone ustnie do protokołu.

3. Chociaż ustawa odróżnia zawiadomienie sędziego o zachodzącej podstawie jego wyłączenia od składanych przez niego wyjaśnień, obie czynności mogą, a nawet powinny być dokonane łącznie, w celu przyspieszenia postępowania.

4. Zarówno zawiadomienie, jak i wyjaśnienia pochodzące od sędziego, nie wymagają kontroli pod względem spełnienia wymagań formalnych na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. Ustawa nie przewiduje, aby mogły one zostać sporządzone w sposób nieprawidłowy.

5. Wyjaśnienia sędziego pełnią tę samą funkcję, co przytoczenie przez stronę we wniosku okoliczności uprawdopodabniających istnienie przyczyny wyłączenia.

6. Z chwilą złożenia zawiadomienia sędzia powinien wstrzymać się od udziału w sprawie. W obecnym stanie prawnym nakaz taki wprost nie został wyrażony, a zmiana brzmienia art. 51 k.p.c. z dniem 8 września 2016 r. prowadzić może do wniosku przeciwnego. Niemniej celem sędziego składającego zawiadomienie powinno być uniknięcie nieważności postępowania przewidzianej w art. 379 pkt 4 k.p.c., a co za tym idzie niepodejmowanie czynności procesowych dotkniętych taką nieważnością. Należy ponadto uwzględnić, że możliwość podejmowania dalszych czynności przewidziana w art. 50 § 3 pkt 1 k.p.c. dotyczy jedynie sytuacji, gdy to strona zgłasza wniosek o wyłączenie sędziego. Wstrzymujący się sędzia powinien natomiast podejmować czynności niecierpiące zwłoki, np. udzielić zabezpieczenia lub zabezpieczyć dowód. Czynności takie nie będą bowiem podlegały zniesieniu według art. 52 § 3 k.p.c. nawet w razie wyłączenia sędziego. Z pewnością jednak sędzia nie powinien wydawać orzeczenia lub zarządzenia kończącego postępowanie w sprawie, analogicznie jak w przypadku określonym w art. 50 § 3 pkt 2 k.p.c.

7. Złożenie zawiadomienia przez sędziego w danej sprawie nie wyklucza możliwości złożenia przez stronę wniosku opartego na tej samej lub innej podstawie wyłączenia.