Dauter Bogusław, Wyłączenie sędziego na pisemny wniosek strony

Wyłączenie sędziego na pisemny wniosek strony

Wyłączenie sędziego na wniosek strony stanowi procesową gwarancję bezstronności sądu w konkretnym postępowaniu sądowoadministracyjnym. Instytucja wyłączenia sędziego jest nierozerwalnie związana z zasadą bezstronności sądu wyrażoną w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, która to zasada ma równoległe umocowanie w art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności i art. 14 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Instytucja ta służy zapewnieniu obiektywizmu orzekania oraz realizuje zasadę zaufania do państwa. Ponadto zwalnia sędziego od rozwiązywania trudnych dylematów moralnych (A. Krawiec, Wyłączenie sędziego na wniosek strony w postępowaniu sądowoadministarcyjnym, Przegląd Prawa Publicznego 2007, nr 1–2, s. 69). Wyłączenie sędziego, którego bezstronność w danej sprawie może budzić uzasadnioną wątpliwość, może nastąpić między innymi na wniosek strony. Ustawodawca w art. 19 p.p.s.a. nie zdefiniował tej przesłanki, stąd jej ocena musi być dokonywana w okolicznościach konkretnej sprawy. Tam gdzie ocena wspomnianych okoliczności nie jest jednoznaczna, sąd podejmujący decyzję o wyłączeniu powinien zawsze kierować się zasadą tłumaczenia wszelkich wątpliwości na rzecz wyłączenia sędziego, a nie odwrotnie. Zgodnie z art. 24 § 1 p.p.s.a. przepisy dotyczące wyłączenia sędziego na wniosek stosuje się odpowiednio do wyłączenia protokolanta, referendarza sądowego oraz prokuratora.

Ustawa - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie przewiduje możliwości wyłączenia sądu ani sędziów, lecz instytucję wyłączenia tylko w konkretnej sprawie i tylko konkretnego sędziego między innymi na wniosek strony lub wniosek (żądanie) sędziego. Przepis art. 19 p.p.s.a. nie wyklucza wyłączenia wszystkich sędziów z osobna (por. A. Kabat Komentarz do art. 19 p.p.s.a., [w:] B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, wydanie 4, Warszawa 2011, s. 88). Jeśli w ocenie strony zachodzą okoliczności uzasadniające wątpliwość co do bezstronności sędziego w konkretnej sprawie, strona może wnioskować o jego wyłączenie (art. 19 p.p.s.a.).

Wniosek o wyłączenie sędziego kieruje się do sądu, przed którym sprawa się toczy. Zgłoszenie wniosku możliwe jest między innymi w formie pisemnej.

Wniosek o wyłączenie sędziego jako niewszczynający postępowania nie podlega opłacie sądowej (por. Obowiązek uiszczenia kosztów sądowych).

Adresat wniosku o wyłączenie sędziego to „sąd”, czyli organ procesowy, który jest władny rozstrzygnąć o wyłączeniu. W praktyce zawiadomienie powinno być kierowane do przewodniczącego wydziału, który wdraża procedurę związaną z wyłączeniem sędziego (por. B. Dauter, Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego, wydanie 3, Warszawa 2011, s. 79).