Czerniak Dominika, Wyłączenie prokuratora na mocy postanowienia, ze względu na okoliczności wywołujące wątpliwości co do jego bezstronności

Wyłączenie prokuratora na mocy postanowienia, ze względu na okoliczności wywołujące wątpliwości co do jego bezstronności

Przyczyny i tryb wyłączenia prokuratora w postępowaniu karnym odwołują się do przepisów wyłączenia sędziego (art. 47 § 1 odwołujący się do art. 40 § 1 pkt 1–4, 6 i 10, § 2 oraz art. 41 i 42 k.p.k.). Ten sam tryb wyłączania, który kodeks postępowania karnego przewiduje dla prokuratora, odnosi się także do innych osób prowadzących postępowanie przygotowawcze oraz innych oskarżycieli publicznych (art. 47 § 1 k.p.k. in fine). W niniejszym opracowaniu użycie pojęcia „prokurator” w znaczeniu podmiotu, który ma podlegać wyłączeniu będzie się ono odnosiło w równej mierze także do dwóch pozostałych podmiotów wskazanych w przepisie art. 47 § 1 k.p.k.

Instytucja wyłączenia prokuratora dzięki odesłaniu jest zbliżona w dużej mierze do procedury wyłączania sędziego, albowiem uzasadnienie wyłączenia tych podmiotów ma podobny charakter. Wiąże się głównie z koniecznością respektowania przez te podmioty zasady obiektywizmu w postępowaniu karnym (art. 4 k.p.k.). Prokuratorska bezstronność została także podkreślona w art. 6 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze, który wskazuje, iż „prokurator jest obowiązany do podejmowania działań określonych w ustawach, kierując się zasadą bezstronności i równego traktowania wszystkich obywateli.”.

Zakres zastosowania przepisu art. 41 k.p.k. jest rozłączny z zakresem zastosowania przepisu art. 40 § 1 pkt 1–4, 6 i 10 oraz 47 § 2 k.p.k. W przeciwieństwie do tego ostatniego, który zawiera zamknięty katalog przyczyn skutkujących wyłączeniem prokuratora z mocy prawa, przepis art. 41 k.p.k. unormowany został ogólnie i ma umożliwić wyłączenie prokuratora w tych sytuacjach, w których ze względu na konieczność zagwarantowania bezstronności postępowania byłoby to uzasadnione, ale nie jest możliwe lub celowe wymienienie przyczyn takiej decyzji. Do wyłączenia powinno dojść w każdej sytuacji, w której zajdą uzasadnione wątpliwości co do bezstronności prokuratora, a nie są to okoliczności wymienione w art. 40 § 1 pkt 1–4, 6 i 10 oraz 47 § 2 k.p.k.

Z żądaniem wyłączenia od rozpoznawania sprawy może wystąpić sam prokurator. Należy odróżnić żądanie prokuratora (oświadczenie woli), o którym mowa powyżej, od oświadczenia składanego w przypadku zaistnienia przyczyn z art. 40 § 1 pkt 1–4, 6 i 10 oraz 47 § 2 k.p.k. (oświadczenie wiedzy). Są to dwa różne oświadczenia i rodzą one zasadniczo odmienne skutki procesowe. Należy podkreślić, że w odniesieniu do członków składu orzekającego wystąpienie z żądaniem wyłączenia uznawane jest za obowiązek członka składu orzekającego (J. Bratoszewski [w:] R.A. Stefański, S. Zabłocki (red.), Kodeks postępowania karnego Komentarz, t. I, Warszawa 2003, s. 400; M. Siwek, Wyłączenie sędziego na wniosek w kodeksie postępowania karnego, WPP 2004, nr 2, s. 63) i w podobny sposób należy interpretować tę regulację w odniesieniu do prokuratora.

Należy jednak zaznaczyć, że uczestnik postępowania nie może kilkakrotnie występować z takim samym wnioskiem o wyłączenie prokuratora, tj. opartym na tych samych okolicznościach faktycznych. W postępowaniu tym odpowiednio stosuje się art. 41a k.p.k., który stanowi, że wniosek o wyłączenie oparty na tych samych podstawach faktycznych co wniosek wcześniej rozpoznany pozostawia się bez rozpoznania.

Ustawa nie precyzuje formy wystąpienia z takim żądaniem. Oznacza to, że przynajmniej teoretycznie może być ona pisemna lub ustna. W praktyce przybiera ona jednak pierwszą ze wskazanych powyżej form.