Czerniak Dominika, Wyłączenie oskarżyciela publicznego z mocy postanowienia, ze względu na okoliczności wywołujące wątpliwości co do jego bezstronności - na rozprawie

Wyłączenie oskarżyciela publicznego z mocy postanowienia, ze względu na okoliczności wywołujące wątpliwości co do jego bezstronności - na rozprawie

Przyczyny i tryb wyłączenia prokuratora w postępowaniu karnym odwołują się do przepisów wyłączenia sędziego (art. 47 § 1 odwołujący się do art. 40 § 1 pkt 1–4, 6 i 10, § 2 oraz art. 41 i 42 k.p.k.). Ten sam tryb wyłączania, który kodeks postępowania karnego przewiduje dla prokuratora, odnosi się także do innych osób prowadzących postępowanie przygotowawcze oraz innych oskarżycieli publicznych (art. 47 § 1 k.p.k. in fine). W niniejszym opracowaniu użycie pojęcia „prokurator” w znaczeniu podmiotu, który ma podlegać wyłączeniu będzie się odnosiło w równej mierze także do dwóch pozostałych podmiotów wskazanych w przepisie art. 47 § 1 k.p.k.

Instytucja wyłączenia prokuratora dzięki odesłaniu jest zbliżona w dużej mierze do procedury wyłączania sędziego, albowiem uzasadnienie wyłączenia tych podmiotów ma podobny charakter. Wiąże się głównie z koniecznością respektowania przez te podmioty zasady obiektywizmu w postępowaniu karnym (art. 4 k.p.k.). Prokuratorska bezstronność została także podkreślona w art. 6 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze, który wskazuje, iż „prokurator jest obowiązany do podejmowania działań określonych w ustawach, kierując się zasadą bezstronności i równego traktowania wszystkich obywateli”.

Zakres zastosowania przepisu art. 41 k.p.k. jest rozłączny z zakresem zastosowania przepisu art. 40 § 1 pkt 1–4, 6 i 10 oraz 47 § 2 k.p.k. W przeciwieństwie do tego ostatniego, który zawiera zamknięty katalog przyczyn skutkujących wyłączeniem prokuratora z mocy prawa, przepis art. 41 k.p.k. unormowany został ogólnie i ma umożliwić wyłączenie prokuratora w tych sytuacjach, w których ze względu na konieczność zagwarantowania bezstronności postępowania byłoby to uzasadnione, ale nie jest możliwe lub celowe wymienienie przyczyn takiej decyzji. Do wyłączenia powinno dojść w każdej sytuacji, w której zajdą uzasadnione wątpliwości co do bezstronności prokuratora, a nie są to okoliczności wymienione w art. 40 § 1 pkt 1–4, 6 i 10 oraz 47 § 2 k.p.k.

Z żądaniem wyłączenia od rozpoznawania sprawy może wystąpić sam oskarżyciel publiczny. Należy odróżnić żądanie oskarżyciela publicznego (oświadczenie woli), o którym mowa powyżej, od oświadczenia oskarżyciela publicznego składanego w przypadku zaistnienia przyczyn z art. 40 § 1 pkt 1–4, 6 i 10 oraz 47 § 2 k.p.k. (oświadczenie wiedzy). Są to dwa różne oświadczenia i rodzą one zasadniczo odmienne skutki procesowe. Należy podkreślić, że w odniesieniu do członków składu orzekającego wystąpienie z żądaniem wyłączenia uznawane jest za obowiązek członka składu orzekającego (J. Bratoszewski [w:] R.A. Stefański, S. Zabłocki (red.), Kodeks postępowania karnego Komentarz, t. I, Warszawa 2003, s. 400; M. Siwek, Wyłączenie sędziego na wniosek w kodeksie postępowania karnego, WPP 2004, nr 2, s. 63) i w podobny sposób należy interpretować tę regulację w odniesieniu do oskarżyciela publicznego. Strona występując z powtórnym wnioskiem, musi wskazać na nowe okoliczności faktyczne, które w jej ocenie uzasadniają wyłączenie oskarżyciela publicznego. Zgodnie bowiem z art. 41a k.p.k. wniosek o wyłączenie oparty na tych samych podstawach faktycznych co wniosek wcześniej rozpoznany pozostawia się bez rozpoznania

Ustawa nie precyzuje formy wystąpienia z takim żądaniem. Oznacza to, że przynajmniej teoretycznie może być ona pisemna lub ustna. W praktyce przybiera ona jednak pierwszą ze wskazanych powyżej form.