Czerniak Dominika, Wszczęcie przez prokuratora postępowania w sprawie o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego

Wszczęcie przez prokuratora postępowania w sprawie o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego

Polska procedura karna przewiduje obok trybu ścigania przestępstw z oskarżenia publicznego tryb prywatnoskargowy. Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego wskazane zostały jako takie w kodeksie karnym, tj.:

– naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nietrwające dłużej niż 7 dni (art. 157 § 2 i 3 k.k.),

– zniesławienie i pomówienie (art. 212 § 1 i 2 k.k.),

– zniewaga (art. 216 § 1 i 2 k.k.),

– naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 § 1 k.k.).

Uzasadnieniem dla przyjęcia konstrukcji przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego jest koncepcja, iż w przypadku tych przestępstw naruszeniu uległ tylko interes indywidualny, natomiast interes zbiorowy wyłącznie w ograniczonym zakresie.

Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego toczy się zgodnie z trybem przewidzianym dla postępowania zwyczajnego z uwzględnieniem przepisów rozdziału 52 k.p.k. odnoszącego się wyłącznie do spraw prywatnoskargowych (art. 485 k.p.k.).

Zasadą jest, iż w sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego nie działa prokurator jako oskarżyciel publiczny, lecz wyłącznie pokrzywdzony wchodząc w rolę oskarżyciela prywatnego (zob. Wniesienie prywatnego aktu oskarżenia). Ustawodawca przewidział jednak, iż gdy prokurator dostrzeże w sprawie interes publiczny w przestępstwie ściganym z oskarżenia prywatnego, wszczyna postępowanie (art. 60 § 1 k.p.k.), co opisuje poniższa procedura. W przypadku gdy akt oskarżenia został już wniesiony przez oskarżyciela prywatnego wstąpienie prokuratora do postępowania sprawia, iż staje się on oskarżycielem posiłkowym ubocznym (art. 60 § 1 i 2 k.p.k.), co opisuje procedura Wstąpienie prokuratora do postępowania wszczętego o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego.

Ustawodawca przyjmując konstrukcję przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego wyszedł z założenia, że istnieje katalog przestępstw - o wąskim charakterze - w których naruszeniu ulega co do zasady wyłącznie interes indywidualny pokrzywdzonego. Prokurator może jednak stwierdzić (art. 60 § 1 k.p.k.), że także w przypadku przestępstw ściganych w trybie prywatnoskargowym nastąpiło naruszenie interesu społecznego, ewentualnie, że ochrona praworządności wymaga objęcia ściganiem z urzędu czynu prywatnoskargowego.

Osobie, która została pokrzywdzona przez przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego przysługuje prawo złożenia w sądzie prywatnego aktu oskarżenia.

Złożenie prywatnego aktu oskarżenia opisane zostało procedurą Wniesienie prywatnego aktu oskarżenia.

Z konstrukcji przepisu wynika, że prokurator ma obligatoryjnie obowiązek („prokurator wszczyna” oraz „wstępuje”) w sytuacji, gdy interes społeczny zaistnieje albo konieczna będzie ochrona praworządności. Wystąpienie interesu społecznego ma bowiem charakter obiektywny i przyjmuje się, iż są to sytuacje, w których przestępstwo prywatnoskargowe naruszyło także interesy ogółu (zob. K. Marszał, Proces karny. Zagadnienia ogólne, wyd. 2, Katowice 2013, s. 246), natomiast ocena zaistnienia tej przesłanki należy wyłącznie do prokuratora i nie podlega kontroli sądu. Podobnie w przypadku przyjęcia, że ochrona praworządności wymaga ingerencji prokuratora w postępowanie prywatnoskargowe – decyzja ta nie podlega ocenie sądu, zaś charakter naruszenia praworządności musi być obiektywny.