Piaskowska Olga Maria, Wszczęcie postępowania w sprawach o uznanie za zmarłego

Wszczęcie postępowania w sprawach o uznanie za zmarłego

Zgodnie z art. 506 k.p.c. postępowanie nieprocesowe sąd wszczyna na wniosek, a w wypadkach wskazanych w ustawie może je wszcząć także z urzędu.

W myśl art. 526 k.p.c. w sprawach o uznanie za zmarłego właściwy jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania zaginionego, a w braku tej podstawy - sąd wskazany w art. 508 § 1 k.p.c.

Patrz także:

Wyznaczenie sądu właściwego w sprawach o uznanie za zmarłego przez Sąd Najwyższy {spc/kpc.a526.01}.

Uznanie za zmarłego dopuszczalne jest w razie nastąpienia przesłanek określonych w kodeksie cywilnym.

Stosownie do treści art. 29 § 1 k.c. zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło dziesięć lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy (art. 29 § 2 k.c.).

Artykuł 30 § 1 i 2 k.c. stanowi natomiast, że kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia - z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość.

Przepis § 3 przytoczonego art. 30 k.c. przewiduje, że jeżeli osoba zaginęła w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia, nieprzewidzianym w paragrafach poprzedzających, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać

Mianem zaginionego określić należy człowieka, który znalazł się w nieznanym miejscu, nie daje znaku życia, o którym nie wiadomo, gdzie przebywa i czy w ogóle żyje, brak jest bowiem definicji legalnej tego pojęcia.

Kluczowe dla istnienia uprawnienia do zgłoszenia wniosków o uznanie za zmarłego i o stwierdzenie zgonu jest posiadanie interesu prawnego, albowiem ustawodawca posłużył się w art. 526 k.p.c. terminem „zainteresowany”.

Wniosek o uznanie za zmarłego lub o stwierdzenie zgonu zgłosić mogą ponadto m.in. spadkobiercy zaginionego lub zmarłego, jego wierzyciele, a także jego przedstawiciel ustawowy lub kurator.

Interes prawny stanowi merytoryczną przesłankę skuteczności wniosku, a brak uprawnienia wnioskodawcy prowadzi do oddalenia wniosku. Jeżeli przy tym brak ten jest oczywisty, sąd może oddalić wniosek na posiedzeniu niejawnym, bez wzywania zainteresowanych do wzięcia udziału w sprawie (art. 514 § 2 k.p.c.).

Wniosek o uznanie za zmarłego musi spełniać ogólne warunki formalne określone w art. 511 § 1 k.p.c. oraz te, które są właściwe tylko dla wniosku o uznanie za zmarłego (art. 529 § 1 k.p.c.).

Zgodnie z art. 511 § 1 k.p.c. wniosek o uznanie za zmarłego musi czynić zadość stosowanym odpowiednio przepisom o pozwie.

We wniosku w tych sprawach, oprócz elementów, wskazanych w art. 511, należy zawrzeć także imię, nazwisko i wiek zaginionego, imiona jego rodziców oraz nazwisko rodowe matki oraz ostatnie znane miejsce zamieszkania i pobytu zaginionego. W doktrynie wskazuje się, że te dane powinny zostać podane z uwzględnieniem treści art. 67 ust. 1 p.a.s.c. Zgodnie z tym przepisem, do aktu zgonu wpisuje się:

1. nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania zmarłego;

2. datę, godzinę oraz miejsce zgonu lub znalezienia zwłok;

3. nazwisko, imię (imiona) oraz nazwisko rodowe małżonka osoby zmarłej;

4. nazwiska rodowe i imiona rodziców zmarłego;

5. nazwisko, imię (imiona), miejsce zamieszkania osoby zgłaszającej zgon lub dane dotyczące szpitala albo zakładu, o których mowa w art. 65 ust. 2 p.a.s.c.

Ponadto w § 2 przepis ten wprowadza obowiązek przytoczenia okoliczności uzasadniających wniosek, które należy uprawdopodobnić. Wnioskodawca ma zatem obowiązek przytoczenia faktów uzasadniających żądanie wniosku oraz wskazania dowodów na ich poparcie. Wskazany wymóg nie stanowi jednak braku formalnego.

Za wniosek o stwierdzenie zgonu pobiera się stałą opłatę w wysokości 40 zł (art. 23 pkt 1 u.k.s.c).