Musiał Krzysztof J., Wszczęcie postępowania egzekucyjnego

Niniejsza procedura dotyczy postępowania egzekucyjnego. Można je scharakteryzować jako ciąg czynności zmierzających do przymusowego wyegzekwowania obowiązku.

Jednym z tych czynności jest egzekucja administracyjna - czyli czynność polegająca na zastosowaniu konkretnych środków przymusu do osiągnięcia celu (wyegzekwowania obowiązku wskazanego w tytule egzekucyjnym).

Postępowanie egzekucyjne jest zatem pojęciem szerszym od egzekucji administracyjnej.

Egzekucji administracyjnej poświęcona jest procedura - Wszczęcie egzekucji administracyjnej.

Egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał zobowiązanemu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego oraz dane niezbędne do prawidłowego wykonania obowiązku przez zobowiązanego.

Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia zobowiązanemu.

Upomnienie zawiera pouczenie zobowiązanego, że w przypadku niewykonania w całości obowiązku w terminie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia zobowiązany ma obowiązek zawiadamiania właściwego organu o każdej zmianie adresu jego miejsca zamieszkania lub siedziby.

Powyższe oznacza, że w ww. upomnieniu wierzyciel jest zobowiązany do opisania obowiązku w taki sposób, który umożliwi zobowiązanemu zastosowanie się do upomnienia (czyli wypełnienie obowiązku).

Należy na marginesie zauważyć, że upomnienie należy doręczyć zobowiązanemu. Dopiero bowiem ta czynność (doręczenia) powoduje wszczęcie postępowania egzekucyjnego, co dopiero umożliwia skuteczne umocowanie pełnomocnika.

Istotą upomnienia jest uprzedzenie zobowiązanego o zagrożeniu wszczęciem egzekucji administracyjnej. Czynność taka nie ma charakteru władczego, nie rozstrzyga ani o ustanowieniu, ani o istnieniu obowiązku. Z tego względu przyjmuje się, że jest to czynność niezaskarżalna do sądu administracyjnego (tak WSA w Warszawie w wyroku z dnia 19 grudnia 2007 r., I SA/Wa 1848/07, LEX nr 494087).

1) należności pieniężnych, w przypadku których, na podstawie przepisów szczególnych, przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego zobowiązanemu zostało doręczone wezwanie do zapłaty;

2) należności pieniężnych, których obowiązek uiszczenia powstaje z mocy prawa, a wysokość tych należności została określona w ostatecznym orzeczeniu;

3) należności pieniężnych wynikających z orzeczeń, którym nadano rygor natychmiastowej wykonalności;

4) należności pieniężnych wynikających z orzeczeń podlegających natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy;

5) należności pieniężnych dochodzonych w ponownie wszczętej egzekucji administracyjnej w przypadku, o którym mowa w art. 61 ustawy;

6) należności pieniężnych państw członkowskich Unii Europejskiej/Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu dochodzonych na podstawie art. 84 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE. L 166 z 30.04.2004, str. 1);

7) kosztów upomnienia;

8) kosztów egzekucyjnych;

9) grzywien w celu przymuszenia nakładanych w postępowaniu egzekucyjnym obowiązków o charakterze niepieniężnym

10) odszkodowań orzeczonych w sprawach o naprawienie szkód wyrządzonych przez skazanych w mieniu zakładów karnych i aresztów śledczych.

Postępowanie egzekucyjne zostaje wszczęte przez doręczenie organowi egzekucyjnemu wniosku wierzyciela albo z urzędu, gdy wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym.

Wynika to z art. 18 u.p.e.a. w zw. z art. 61 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 775 z późn. zm.) - dalej k.p.a. Ten fakt potwierdza stanowisko doktryny w niniejszej kwestii. Mianowicie, w doktrynie powszechnie rozróżnia się wszczęcie egzekucji od wszczęcia postępowania egzekucyjnego i pojęć tych nie można stosować zamiennie. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie oznacza jeszcze wszczęcia egzekucji. Po otrzymaniu od wierzyciela wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wraz z tytułem wykonawczym organ egzekucyjny podejmuje czynności wstępne.

Na kwestię rozróżnienia pomiędzy wszczęciem postępowania a wszczęciem egzekucji zwraca również uwagę orzecznictwo sądowe. W uchwale z dnia 28 maja 1992 r., III AZP 5/92, OSNC 1992, nr 10, poz. 175, Sąd Najwyższy przyjął, że datą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest dzień doręczenia organowi egzekucyjnemu wniosku o wszczęcie postępowania przez wierzyciela wraz z tytułem egzekucyjnym. Wynika to z art. 61 § 3 w zw. z art. 18 k.p.a. (zob. R. Hauser, A. Skoczylas, Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, Warszawa 2014).

Powyższe wyjaśnienie należy uzupełnić w związku ze zmianami wprowadzonymi w u.p.e.a. ustawą z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 2009 z późn. zm.). Po pierwsze, od momentu wejścia w życie wspomnianej ustawy, za tytuł wykonawczy uznaje się również jednolity tytuł wykonawczy oraz zagraniczny tytuł wykonawczy. Dalej, wnioski egzekucyjne oraz tytuły wykonawcze mogą być przekazywane do organu egzekucyjnego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej. Pewnej modyfikacji uległy także kwestie doręczenia odpisu tytułu wykonawczego, mianowicie jeżeli zobowiązany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie państwa członkowskiego, w przypadkach, o których mowa w art. 26 § 5 u.p.e.a., zamiast odpisu tytułu wykonawczego można doręczyć odpis tytułu wykonawczego w postaci elektronicznej kopii dokumentu.