Wiśniewski Paweł, Wpływ ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii z powodu COVID-19 na bieg terminów procesowych w postępowaniach cywilnych

Wpływ ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii z powodu COVID-19 na bieg terminów procesowych w postępowaniach cywilnych

Zgodnie z art. 15zzs ust. 12 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 374), ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii z powodu COVID-19 nie ma wpływu na bieg terminów procesowych w postępowaniach dotyczących infrastruktury telekomunikacyjnej w rozumieniu art. 2 pkt 8 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 2460).

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 1239), stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii na obszarze jednego województwa lub jego części ogłasza i odwołuje wojewoda, zaś stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii na obszarze więcej niż jednego województwa ogłasza i odwołuje minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej.

W związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (wywołującym chorobę COVID-19) stan zagrożenia epidemicznego na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono w okresie od dnia 14 marca 2020 r. na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2020 r., poz. 433). Z dniem 20 marca 2020 r. stan zagrożenia epidemicznego został odwołany (§ 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2020 r., poz. 490)), a aż do odwołania ogłoszony został stan epidemii (§ 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r., poz. 491)).

Pamiętać należy, że niewykluczone jest, że po odwołaniu stanu epidemii ogłoszonego z dniem 20 marca 2020 r. w późniejszym czasie dojdzie do ponownego ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii na obszarze jednego bądź więcej województw.

Zgodnie z art. 15zzs ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 374), w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych i sądowych w postępowaniach sądowych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Pod pojęciem terminu procesowego rozumie się pewien okres, w których ma lub może być podjęta czynność procesowa wywołująca określone skutki procesowe. Termin procesowe mogą być terminami ustawowymi, sądowymi lub umownymi. Z tego względu użyte w powołanym art. 15 sformułowanie „terminy procesowe i sądowe” na potrzeby postępowania cywilnego rozumieć należy jako wszelkie terminy procesowe. Terminy ustawowe wynikają z ustawy, np. termin tygodnia na usunięcie braków formalnych pisma procesowego (art. 130 § 1 k.p.c.). Termin sądowe wyznaczane są przez sąd lub przewodniczącego (art. 164 k.p.c.), np. termin do uzupełnienia braku zdolności procesowej (art. 70 § 1 k.p.c.). Natomiast terminy umowne określane są przez strony, np. przy zawieszeniu postępowania na zgodny wniosek stron (art. 181 § 1 pkt 2 k.p.c.).

Terminy oblicza się według przepisów prawa cywilnego (art. 165 § 1 k.p.c.), a więc zgodnie z regułami określonymi w art. 111-115 k.c.

Pomimo że stan zagrożenia epidemicznego obowiązywał od dnia 14 marca 2020 r., a od dnia 20 marca 2020 r. obowiązuje stan epidemii, to do dnia 30 marca 2020 r. włącznie, wszystkie terminy procesowe biegły zgodnie z dotychczasowymi regułami. Wskazany przepis art. 15zzs zaczął bowiem obowiązywać dopiero od dnia 31 marca 2020 r. (art. 101 ustawy z dnia 28 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r., poz.  568)).

Powołany przepis znajdzie zastosowanie we wszystkich toczących się sprawach, zarówno w sprawach wszczętych przed wejściem w życie przepisu, jak i w sprawach wszczętych później. Ustawodawca nie uregulował bowiem tej kwestii odrębnie. W przepisie art. XV § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz. 297 ze zm.) wyrażono zaś zasadę bezzwłocznego działania normy procesowej. Jak przyjmuje się w orzecznictwie w przepisach międzyczasowych dotyczących kodeksu postępowania cywilnego należy dopatrywać się ogólnych reguł prawa intertemporalnego w dziedzinie prawa procesowego, gdy wprowadzając konkretne zmiany, ustawodawca nie dostarcza dyrektyw w tym zakresie (zob. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2001 r., III CZP 49/00, OSNC 2001/4/53).

Jeżeli natomiast na skutek zagrożenia epidemicznego lub epidemii doszło do zaprzestania czynności przez sąd, a więc postępowanie uległo zawieszeniu z mocy prawa (art. 173 k.p.c.), to do biegu terminów znajdzie zastosowanie art. 179 § 2 k.p.c. Patrz również Zawieszenie postępowania z mocy prawa.

Z zawieszeniem postępowania z mocy prawa nie będziemy mieć jednak do czynienia, gdy zgodnie z art. 14a ust. 1, 2 i 6 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 374), do rozpoznania sprawy został wyznaczony inny sąd równorzędny. Wówczas zastosowanie znajdzie art. 15zzs ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 374).

Wstrzymanie biegu terminów procesowych nie oznacza konieczności wstrzymania czynności przez sąd. Zgodnie z art. 15zzs ust. 6 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 374), ograniczenia w zakresie możliwości podejmowania czynności dotyczą jedynie rozpraw i innych posiedzeń jawnych, które przeprowadza się wyłącznie w sprawach pilnych, o których mowa w art. 14a ust. 4 i 5 ustawy. W każdej sprawie sąd może natomiast podejmować czynności na posiedzeniach niejawnych. Dotyczy to zwłaszcza rozpoznawania wniosków o udzielenie lub zmianę zabezpieczenia, które w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 co do zasady podlegają rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, o ile sąd nie uzna za konieczne rozpoznanie wniosku na rozprawie (art. 92 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r., poz. 695)).