Izydorczyk Jacek, Wniosek organu polskiego do organu państwa obcego o tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie osoby, co do której ma być złożony wniosek o wydanie (wniosek o ekstradycję w przypadkach niecierpiących zwłoki)

Wniosek organu polskiego do organu państwa obcego o tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie osoby, co do której ma być złożony wniosek o wydanie (wniosek o ekstradycję w przypadkach niecierpiących zwłoki)

Ekstradycja jest bardzo starą instytucją prawną. Należy przy tym przypomnieć, że terminem prawnym istniejącym od dawna w prawie polskim jest „wydanie”, a nie „ekstradycja”. Dopiero Konstytucja RP z 1997 r. wprowadziła to określenie do języka prawnego (był to dotychczas jedynie termin języka prawniczego). Następnie w naszym prawie (tj. w kodeksie postępowania karnego) pojawiły się terminy „dostarczenie” (w związku z przyjęciem Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego z 1998 r.) oraz „przekazanie” (po implementacji decyzji ramowej dotyczącej Europejskiego Nakazu Aresztowania z 2002 r.). Ekstradycja („wydanie”) polega na wydaniu osoby przez państwo na obszarze, którego się osoba taka znajduje, państwu obcemu w celu postawienia jej przed sądem lub w celu odbycia przez nią kary. Z kolei „dostarczenie” jest wydaniem osoby do (pod jurysdykcję) Międzynarodowego Trybunału Karnego, zaś przekazanie jest wydaniem osoby do innego kraju UE (zamiast tradycyjnej ekstradycji). Jednakże wszystkie te instytucje bez względu na swe nazwy prawne (ustawowe) są wydaniem - różnią się jedynie tym gdzie (tzn. komu) daną osobę się wydaje oraz trybem samego wydawania.

Jeżeli chodzi o wydanie właściwe (tradycyjne), a więc ekstradycję, to Polska jest stroną umów międzynarodowych dotyczących wydawania osób, w tym traktatów dwustronnych ekstradycyjnych. Jednym z ważniejszych aktów jest Europejska Konwencja o Ekstradycji z 1957 r. wraz z protokołami dodatkowymi z lat 1975 i 1978 (Dz. U. z 1994 r. Nr 70, poz. 308–310). Prawo krajowe, tj. kodeks postępowania karnego, reguluje tzw. ekstradycję bierną (Rozdział 65 „Wydanie oraz przewóz osób ściganych albo skazanych lub wydanie przedmiotów na wniosek państw obcych”) oraz tzw. ekstradycję czynną (Rozdział 64 „Wystąpienie o wydanie lub przewóz osób ściganych lub skazanych przebywających za granicą oraz o wydanie przedmiotów”) - gdy to Polska występuje z wnioskiem ekstradycyjnym. Natomiast całkiem inną instytucją prawną niż ekstradycja jest tzw. deportacja - która nie jest instrumentem prawa międzynarodowego, lecz prawa administracyjnego. Trzeba przy tym pamiętać, że prawo deportacji należy do uprawnień władczych państwa jako podmiotu prawa międzynarodowego co oznacza, że państwo (jego władze) jest wolne co do decyzji o tolerowaniu określonych cudzoziemców na swoim terytorium (choć są pewne ograniczenia z uwagi na powody humanitarne). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363-394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206-1351.

Wskazano powyżej, że gdy Polska występuje z wnioskiem ekstradycyjnym - mówimy o tzw. ekstradycji czynnej. Na podstawie przepisu art. 593 k.p.k. wniosek ekstradycyjny czynny może dotyczyć:

1) wydania przez państwo obce osoby, przeciwko której wszczęto postępowanie karne; lub o wydanie osoby w celu przeprowadzenia postępowania sądowego; lub też wykonania wobec osoby orzeczonej kary pozbawienia wolności;

2) zgody państwa obcego (innego niż wydające) na przewóz osoby ściganej lub skazanej przez terytorium tego państwa; oraz

3) o wydanie z terytorium państwa obcego dowodów rzeczowych lub przedmiotów uzyskanych przez sprawcę (który ma być wydany) w wyniku przestępstwa.

Należy przy tym pamiętać, że Polskę obowiązuje Europejska Konwencja o Ekstradycji z 1957 r. (wraz z protokołami dodatkowymi z 1975 r. oraz z 1978 r.; z tym że w sprawach między państwami członkowskimi UE zastosowanie mają przepisy dotyczące Europejskiego Nakazu Aresztowania). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27.

Zobacz:

Stosowanie tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym.

Stosowanie tymczasowego aresztowania w postępowaniu sądowym.

Jak się wskazuje w literaturze, w sprawie ekstradycyjnej „wypadek niecierpiący zwłoki” to będzie sytuacja, gdy np. polskie organy ścigania uzyskały wiarygodne informacje o państwie i konkretnym miejscu pobytu w tym państwie osoby ściganej lub skazanej, a upływ czasu potrzebnego do sporządzenia wniosku o wydanie wraz z załącznikami i tłumaczeniem mógłby negatywnie wpłynąć na możliwość ekstradycji tej osoby, przede wszystkim z uwagi na możliwość jej ukrycia lub ucieczki. Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013 r.