Musiał Krzysztof J., Wniosek o rozłożenie na raty lub umorzenie kosztów postępowania

Wniosek o rozłożenie na raty lub umorzenie kosztów postępowania

Procedura opisuje treść i sposób wniesienia wniosku o rozłożenie na raty lub umorzenie kosztów postępowania oraz przesłanki, które pozwalają na jego uwzględnienie.

W myśl art. 270 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.) - dalej o.p., organ podatkowy, na wniosek osoby obowiązanej, w przypadku uzasadnionym jej ważnym interesem lub interesem publicznym, może rozłożyć koszty postępowania na raty albo umorzyć w całości lub w części.

Jak wskazuje brzmienie przepisu, umorzenie bądź też rozłożenie kosztów postępowania na raty może wystąpić wyłącznie na wniosek osoby obowiązanej. Ordynacja podatkowa nie przewiduje tutaj możliwości podjęcia przez organ działania z urzędu. Podmiotem legitymowanym do złożenia przedmiotowego wniosku jest „osoba obowiązana” (może być to zarówno strona postępowania, jak i dowolna inna osoba, na której ciąży obowiązek zapłaty kosztów), jego adresatem zaś właściwy organ podatkowy. Rzecz jasna, konieczne będzie tutaj także zaistnienie obowiązku uiszczenia kosztów - bez tego elementu wniosek byłby bezprzedmiotowy.

Przed przejściem do omówienia przesłanek, należy wskazać na to, iż brzmienie przepisu expressis verbis wskazuje, iż w przypadku ich zaistnienia organ jedynie „może” rozłożyć koszty postępowania na raty albo umorzyć je w całości lub w części. Organ dysponuje tutaj więc bardzo szeroką władzą dyskrecjonalną, a uwzględnienie wniosku jest kwestią uznania administracyjnego. Jak zauważył B. Dauter [w:] Ordynacja Podatkowa. Komentarz, Warszawa 2013, „Zastosowanie ulgi w uiszczeniu kosztów postępowania ma charakter uznaniowy. Organ podatkowy może rozłożyć koszty postępowania na raty albo umorzyć w całości lub w części. Może również odmówić zastosowania przedmiotowej ulgi, nawet w przypadku zaistnienia przesłanki do jej zastosowania”.

Przesłankami do zastosowania swoistej ulgi względem zobowiązanego jest jego ważny interes lub interes publiczny. Nieostrość pojęciowa tych przesłanek dodatkowo umacnia uznaniowość rozstrzygnięcia organu podatkowego w omawianym przypadku. Żadne z tych pojęć nie zostało ustawowo zdefiniowane. Jeśli chodzi o przesłankę interesu publicznego, warto odwołać się do rozmyślań podjętych na ten temat w doktrynie:

„W nauce polskiej doczekaliśmy się kilku interesujących określeń «interesu publicznego». Do ciekawszych należałoby zaliczyć określenie E. Modlińskiego, zawarte w pracy pt. Pojęcie interesu publicznego w prawie administracyjnym. Autor przeprowadza w niej bardzo szczegółową analizę przesłanek występującego w polskim prawodawstwie pojęcia interesu publicznego. Rozważania kończy następującymi konkluzjami: «dochodzimy do ogólnego wniosku, że w prawie publicznym mającym na celu w ogólności ochronę interesu publicznego spotykamy specjalne operowanie pojęciem interesu publicznego w tych razach, gdy chodzi o danie podstawy do swobodnego uznania władz administracji publicznej albo na odwrót, gdy chodzi o zaakcentowanie ograniczenia swobodnego uznania tylko do pewnego rodzaju interesu publicznego. Następnym wnioskiem konkretnym, o dużych praktycznych skutkach, jest postulat de lege ferenda, by używając terminów »interes publiczny«, »dobro publiczne« itp., ustawodawca usiłował w miarę możliwości ściśle określić, jakie cele, względnie grupy celów, chce uwzględnić w konkretnym wypadku i przez to ściślej zakreślić dowolność władzy administracyjnej w korzystaniu ze swych uprawnień wolnego uznania, żeby wolne uznanie nie zamieniło się w samowolę administracji». M. Wyrzykowski przez »interes publiczny« rozumie pewną dążność do osiągnięcia określonych celów, które zamierza osiągnąć społeczeństwo” - zob. S. Presnarowicz, Komentarz do art. 270 ustawy - Ordynacja podatkowa, Lex 2013.

Natomiast przesłankę „ważnego interesu” osoby obowiązanej można odnieść przede wszystkim do trudnej sytuacji majątkowej, która nie będzie pozwalała na uiszczenie kosztów bez poniesienia istotnego uszczerbku w sytuacji materialnej zobowiązanego. W przypadku jednak zastosowania tak szerokiej klauzuli generalnej przez ustawodawcę, trudno pokusić się o ogólną definicję - każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie.

Jeśli chodzi o wymogi formalne wniosku, w pierwszym rzędzie powinien on spełniać ogólne wymagania stawiane pismom w postępowaniu, tj. zgodnie z art. 168 § 2 o.p., podanie (wniosek) powinno zawierać co najmniej treść żądania, wskazanie osoby, od której pochodzi, oraz jej adresu (miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu, siedziby albo miejsca prowadzenia działalności); powinno także być podpisane. Wniosek, w myśl art. 168 § 1 o.p., może również zostać wniesiony ustnie do protokołu oraz za pomocą środków komunikacji elektronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu podatkowego, utworzoną na podstawie ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 57 z późn. zm..), lub portal podatkowy. W omawianym przypadku, wnioskodawca w szczególności powinien wskazać, która z przesłanek przewidzianych w art. 270 o.p. uległa aktualizacji oraz wykazać (udowodnić) jej zaistnienie w przedmiotowym przypadku w sposób możliwie wyczerpujący.