Izydorczyk Jacek, Wniosek MTK do organu RP o dostarczenie osoby

Wniosek MTK do organu RP o dostarczenie osoby

Powołany na podstawie tzw. Statutu Rzymskiego z 1998 r. - Międzynarodowy Trybunał Karny jest trybunałem (sądem) ustanowionym w celu ścigania i orzekania o najpoważniejsze zbrodnie rangi międzynarodowej, tj. ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne oraz (w przyszłości) zbrodnię agresji. Jest to przy tym instytucja o charakterze stałym i jest ona władna wykonywać jurysdykcję wobec osób, które dopuściły się ww. zbrodni. Trybunał ma przy tym charakter komplementarny w stosunku do krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych co oznacza, iż nie zastępuje krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości, lecz tylko je uzupełnia, gdy są niedostępne lub też nieefektywne. Siedzibą Trybunału jest Haga. Ustawą z dnia 8 października 2004 r. wprowadzono do Działu XIII k.p.k. nowy rozdział 66a, który w 2009 r. otrzymał oznaczenie 66e. Celem nowelizacji było uzupełnienie polskiego systemu procesowego o przepisy określające zasady współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym. Zgodnie z art. 88 Statutu Rzymskiego, jego sygnatariusze zobowiązani są do zapewnienia istnienia w wewnętrznym ustawodawstwie takich instytucji procesowych, które umożliwią realizowanie wszelkich form współpracy z MTK w zakresie ścigania i osądzania zbrodni podlegających jego jurysdykcji. Podstawową formą współpracy pomiędzy MTK a państwami stronami Statutu, w tym także Polską, są tzw. wnioski o współpracę składane w języku urzędowym adresata wniosku lub z załączonym tłumaczeniem wniosku na ten język. Znaczna część przepisów Statutu ma charakter samowykonalny, w związku z czym nie ma potrzeby przenoszenia ich bezpośrednio do polskich regulacji wewnętrznych. Wprowadzone w kodeksie postępowania karnego zmiany zobowiązują do współpracy z Trybunałem Karnym następujące organy: prokuratora, sąd okręgowy oraz Ministra Sprawiedliwości. Zasadniczy charakter tej współpracy jest odmienny od zasad współdziałania w zakresie Europejskiego Nakazu Aresztowania, ponieważ w szerokim zakresie wymaga pośrednictwa Ministra Sprawiedliwości. Ponadto choć nie zostało to wprost określone w przepisach należy założyć, że ze względu na charakter współpracy, oraz rangę organów MTK i innych organów polskich wymienionych w przepisach, obowiązek współpracy w ramach prokuratury dotyczy szczebla prokuratury okręgowej. Na prokuratorze też spoczywać będzie większość z obowiązków wynikających ze współpracy z Trybunałem, mimo iż najważniejsze decyzje procesowe uzależnione będą od rozstrzygnięcia sądu. Zob. J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny, Kraków 2004; J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

Jak wiadomo ekstradycja jest bardzo starą instytucją prawną, jednak terminem prawnym istniejącym od dawna w prawie polskim jest „wydanie”, a nie „ekstradycja”, która zawsze była terminem prawniczym. Dopiero Konstytucja RP z 1997 r. wprowadziła to określenie do języka prawnego. Następnie w naszym prawie (tj. w kodeksie postępowania karnego) pojawiły się terminy „dostarczenie” (w związku z przyjęciem Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego z 1998 r.) oraz „przekazanie” (po implementacji decyzji ramowej dotyczącej Europejskiego Nakazu Aresztowania z 2002 r.). Ekstradycja („wydanie”) polega na wydaniu osoby przez państwo na obszarze, którego się osoba taka znajduje, państwu obcemu w celu postawienia jej przed sądem lub w celu odbycia przez nią kary. Z kolei „dostarczenie” jest wydaniem osoby do (pod jurysdykcję) Międzynarodowego Trybunału Karnego, zaś „przekazanie” jest wydaniem osoby do innego kraju UE (zamiast tradycyjnej ekstradycji). Jednakże wszystkie te instytucje bez względu na swe nazwy prawne (ustawowe) są niczym innym jak wydaniem - różnią się jedynie tym, gdzie (tzn. komu) daną osobę się wydaje oraz trybem (oraz rygorami) samego wydawania. Zob. J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27.

Treść wniosku o dostarczenie osoby określa art. 91 Statutu MTK. Powinien on zawierać lub być poparty informacjami co do opisu tej osoby, jej przypuszczalnego miejsca pobytu, podstaw aresztowania (z kopią nakazu aresztowania) oraz innymi informacjami niezbędnymi do spełnienia wykonania przekazania według norm państwa wezwanego (art. 91 ust. 2 Statutu MTK). Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1335.

Odnośnie wymogów wniosku zobacz Wniosek MTK o współpracę skierowany do organu RP.

Obligatoryjne jest tutaj pośrednictwo Ministra Sprawiedliwości. Wniosek jest przekazywany do właściwego organu.

Sądem właściwym do rozpoznania wniosku o dopuszczalność przekazania w związku z wnioskiem o dostarczenie MTK jest sąd okręgowy, w okręgu którego osoba, której wniosek dotyczy została ujęta lub zamieszkuje (art. 32 § 1 k.p.k.). Właściwość rzeczowa sądu okręgowego - co oczywiste - uzasadniona jest charakterem przestępstw, które podlegają jurysdykcji przedmiotowej MTK (zob. A. Sołtysińska, G. Jaworski, Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych. Komentarz, Warszawa, 2010).