Kędziora Robert, Wniesienie zażalenia na postanowienie w postępowaniu administracyjnym

Wniesienie zażalenia na postanowienie w postępowaniu administracyjnym

Zażalenie jest zwyczajnym środkiem zaskarżenia, który przysługuje na niektóre postanowienia, tzn. wtedy, kiedy kodeks wyraźnie przewiduje ten środek odwoławczy. Katalog postanowień, na które przysługuje zażalenie jest w danym czasie zamknięty. Zażalenie przysługuje na postanowienia, które nie mają waloru ostateczności. Jest to instytucja niejednolita w tym sensie, że kodeks rozróżnia także szczególne rodzaje zażaleń, takie jak zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie (niniejsza procedura nie dotyczy jednak tej ostatniej sytuacji). Ponadto, ustawodawca zasadniczo ukształtował w sposób dwubiegunowy rozwiązania w przedmiocie prawnej weryfikacji postanowień. W odniesieniu do pewnej kategorii postanowień istnieje możliwość wniesienia zażalenia, jeśli kodeks wyraźnie to przewiduje (możliwość wniesienia tego środka, który wówczas uruchamia odrębne postępowanie zażaleniowe). Pozostałe postanowienia strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji, w formie tzw. środka niesamoistnego. Niezależnie od tego, kodeks wyodrębnia także grupę postanowień ostatecznych z mocy wyraźnego przepisu ustawy, np.: wynikających z art. 59 § 2 k.p.a., czy art. 134 k.p.a., od których nie przysługuje zażalenie, lecz skarga do sądu administracyjnego. Zażalenie, jako środek zaskarżenia, co do zasady przenosi na organ właściwy do rozpatrzenia zażalenia (organ zażaleniowy) kompetencje do rozstrzygnięcia tylko tej kwestii, której dotyczy rozstrzygnięcie w zaskarżonym postanowieniu (charakter względnie dewolutywny). Ponadto, jest to środek o charakterze względnie suspensywnym, co oznacza, że samo jego wniesienie nie wstrzymuje wykonania rozstrzygnięcia, ale rodzi możliwość takiego wstrzymania przez organ administracji. Na mocy art. 144 k.p.a. w sprawach nieuregulowanych do zażaleń mają odpowiednie zastosowanie przepisy k.p.a. dotyczące odwołań.

Zgodnie z art. 141 § 1 k.p.a. na wydane w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenie, gdy kodeks tak stanowi.

Kodeks wskazuje, że zażalenie przysługuje stronie, a więc również uczestnikom na prawach strony, tj. w szczególności organizacji społecznej uczestniczącej w postępowaniu (art. 31 § 3 k.p.a.), prokuratorowi (art. 188 k.p.a.), Rzecznikowi Praw Obywatelskich (art. 14 pkt 6 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147, z późn. zm. w zw. z art. 188 k.p.a.). Ponadto, wbrew literalnemu brzmieniu kodeksu, zażalenie może przysługiwać także innym podmiotom pod warunkiem, że są adresatami postanowienia, co do którego ustawodawca przewidział możliwość wniesienia zażalenia, np.: świadek ukarany grzywną z powodu bezzasadnej odmowy złożenia zeznań.

Zażalenie wnosi się, z zastrzeżeniem przepisów szczególnych, do właściwego organu zażaleniowego za pośrednictwem organu, który wydał postanowienie, w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszono ustnie - od dnia jego ogłoszenia stronie. Powyższe wskazuje, że postępowanie zażaleniowe jest dwuetapowe: w pierwszej fazie, niejako wstępnej, toczy się ono przed organem I instancji (organem, który wydał postanowienie), następnie zaś - po przekazaniu zażalenia wraz z aktami sprawy przez organ I instancji organowi zażaleniowemu - przed organem zażaleniowym. W toku czynności przed organem I instancji organ ten ma obowiązek ocenić przede wszystkim czy zachodzą przesłanki autokontroli przewidziane w art. 132 k.p.a. Organ I instancji bada też w pierwszej kolejności swoją właściwość do przeprowadzenia czynności w ramach postępowania zażaleniowego, a także sprawdza dopuszczalność zażalenia.