Bełczącki Robert Marek, Wniesienie zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji do innego składu tego sądu

Wniesienie zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji do innego składu tego sądu

Instytucja zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji do innego składu tego sądu (tzw. zaskarżenie poziome) realizować ma przyjmowane w judykaturze Trybunału Konstytucyjnego wymaganie dwuinstancyjnego orzekania także co do niektórych kwestii incydentalnych w procesie cywilnym, bez nieusprawiedliwionego rozszerzania kognicji Sądu Najwyższego (szerzej na ten temat - por. T. Wiśniewski, Komentarz do art. 394² k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Lex). Zażalenie takie, podobnie jak zażalenie na postanowienia sądu pierwszej instancji, ukierunkowane jest na poddanie zaskarżonego postanowienia kontroli z punktu widzenia jego legalności i zasadności. Realizuje model środka odwoławczego pełnego, którego celem jest ponowne i wieloaspektowe zbadanie przez sąd drugiej instancji kwestii rozstrzygniętej zaskarżonym orzeczeniem, niezależnie od podniesionych przez skarżącego zarzutów z nią związanych. Także w przypadku tego środka odwoławczego brak ustawowo uregulowanych podstaw zażalenia nie oznacza, że skarżący nie musi wskazywać uchybień, których dopuszczono się wydając zaskarżone orzeczenie, zwłaszcza jeśli reprezentowany jest przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Podobnie możliwość powołania nowych faktów i dowodów w takim zażaleniu nie doznaje żadnych ograniczeń.

Wniesienie zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji do innego składu tego sądu zapobiega uprawomocnieniu się takiego postanowienia (suspensywność). W odróżnieniu od zażalenia klasycznego, zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji do innego składu tego sądu pozbawione zostało cechy dewolutywności - nie przenosi ono rozpoznawania spornej kwestii do instancji wyższej. W odniesieniu do takiego zażalenia wyłączona została zatem, przewidziana w art. 395 § 2 k.p.c., możliwość uchylenia zaskarżonego postanowienia przez sąd, który je wydał i rozpoznania spornej kwestii na nowo.

Zgodnie z art. 394² § 1 k.p.c. zażalenie do innego składu sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia tego sądu, których przedmiotem są oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego, zwrot kosztów procesu, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka, odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia, z wyjątkiem postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji. Wynika stąd, że legitymowana do wniesienia takiego zażalenia może być nie tylko strona procesu. W celu uproszczenia schematu posłużono się w nim jednak wyłącznie pojęciem strony.

Warunkiem dopuszczalności każdego środka zaskarżenia jest istnienie (w sensie procesowym) orzeczenia stanowiącego substrat zaskarżenia. W przypadku orzeczeń zaskarżalnych zażaleniem i ogłaszanych na posiedzeniu jawnym możliwość ich zaskarżenia aktualizuje się właśnie z chwilą ogłoszenia.

Orzeczenia zaskarżalne zażaleniem i wydawane na posiedzeniu niejawnym swój procesowy byt rozpoczynają z chwilą ich podpisania wraz z uzasadnieniem przez skład orzekający. Termin do ich zaskarżenia otwiera się z chwilą doręczenia stronie odpisu sentencji wraz z uzasadnieniem, co w myśl art. 357 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. następuje z urzędu.