Bełczącki Robert Marek, Wniesienie skargi na orzeczenie referendarza sądowego w postępowaniu procesowym

Wniesienie skargi na orzeczenie referendarza sądowego w postępowaniu procesowym

Kompetencje referendarzy sądowych w obszarze ochrony prawnej (por. art. 2 § 2 u.s.p.) obejmują także wydawanie niektórych orzeczeń w postępowaniu cywilnym. Środkiem zaskarżenia służącym kontroli legalności i zasadności tych orzeczeń jest skarga na orzeczenie referendarza sądowego. Wniesienie skargi zapobiega uprawomocnieniu się zaskarżonego orzeczenia (suspensywność), a rozpoznaje ją sąd pierwszej instancji, w którego strukturze funkcjonuje referendarz sądowy wydający zaskarżone orzeczenie (brak dewolutywności - art. 398²² § 1 zd. drugie k.p.c.). Skutki wniesienia skargi nie są jednolite. Z reguły skarga ma charakter anulacyjny - jej wniesienie powoduje, że zaskarżone orzeczenie traci moc (art. 398²² § 2 k.p.c.), a sąd pierwszej instancji na nowo orzeka w kwestii rozstrzygniętej uprzednio przez referendarza. Wyjątkowo, gdy przepis szczególny tak stanowi, skarga pozbawiona zostaje charakteru anulacyjnego i jej wniesienie skutkuje jedynie wstrzymaniem wykonalności zaskarżonego orzeczenia, które po rozpoznaniu kwestii będącej przedmiotem zaskarżenia, sąd pierwszej instancji zmienia albo utrzymuje w mocy (por. art. 398²³ k.p.c.).

Jeśli chodzi o katalog orzeczeń wydawanych przez referendarza sądowego i podlegających zaskarżeniu skargą - por. T. Wiśniewski, Komentarz do art. 398²² k.p.c. [w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Lex.

Niniejszy schemat nie dotyczy zaskarżania sprzeciwem nakazów zapłaty wydawanych przez referendarza sądowego (por. art. 353¹ § 2 k.p.c., art. 505¹⁶ § 2 k.p.c.).

Według art. 398²² § 4 k.p.c. skargę wnosi się do sądu, w którym wydano zaskarżone orzeczenie, w terminie tygodniowym od dnia doręczenia stronie postanowienia referendarza sądowego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (por. art. 795 § 2 w zw. z art. 781 § 1¹ k.p.c.; art. 518¹ § 4 w zw. z art. 509¹ § 1 i 2 k.p.c.).

Skarga na orzeczenie referendarza jest środkiem zaskarżenia znacząco odformalizowanym. Ustawa nie przewiduje szczególnych wymagań formalnych, które skarga powinna spełniać, stąd przyjmuje się, że wystarcza zachowanie wymagań stawianych pismu procesowemu (art. 126 i 128 w zw. z art. 13 § 2), z którego treści musi jedynie wynikać, że skarżący kwestionuje orzeczenie wydane przez referendarza sądowego (por. T. Wiśniewski, Komentarz do art. 398²² k.p.c. [w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Lex). W szczególności skarga nie musi zawierać zarzutów stawianych zaskarżanemu orzeczeniu ani ich uzasadnienia. Niemniej jednak w żywotnym interesie skarżącego jest zwrócenie uwagi sądu, który będzie rozpoznawał sprawę na nowo na skutek skargi, na wadliwości zaskarżonego orzeczenia.

Wniesienie skargi nie jest objęte przymusem adwokacko-radcowskim.

Skargę kieruje się do tego sądu pierwszej instancji (rejonowego albo okręgowego), w którego strukturze funkcjonuje referendarz sądowy, który wydał zaskarżone orzeczenie.

Co do zasady termin do wniesienia skargi zostaje zachowany, jeśli przed jego upływem skarga wpłynie do właściwego sądu pierwszej instancji, a w przypadku skargi wnoszonej drogą pocztową (art. 165 § 2 k.p.c.) - jeśli przed upływem terminu przesyłka zawierająca skargę zostanie nadana na adres właściwego sądu pierwszej instancji.

Art. 369 § 3 k.p.c. nie znajduje odpowiedniego zastosowania w odniesieniu do skargi na orzeczenie referendarza sądowego, nawet w przypadku, gdy na skutek wniesienia skargi zaskarżone orzeczenie nie traci mocy i w myśl art. 398²³ § 2 k.p.c. stosuje się odpowiednio przepisy o zażaleniu, w tym art. 397 § 2 zd. pierwsze k.p.c. Ratio legis regulacji art. 369 § 3 k.p.c. w odniesieniu do skargi na orzeczenie referendarza sądowego nie jest aktualne, bowiem skarga ani nie jest wnoszona „za pośrednictwem” referendarza, ani nie jest kierowana do sądu drugiej instancji.

Uchybiony termin do wniesienia skargi może podlegać przywróceniu na warunkach przewidzianych w art. 168 k.p.c., por. Przywrócenie terminu procesowego.

Skarga na orzeczenie referendarza sądowego podlega opłacie sądowej (art. 3 ust. 2 pkt 8 lit. c u.k.s.c.) w wysokości odpowiadającej opłacie od wniosku o wydanie zaskarżonego orzeczenia, ale nie więcej niż 100 złotych (art. 25 ust. 2 u.k.s.c.). Według art. 95 ust. 2 pkt 3 i 4 u.k.s.c. opłacie nie podlega skarga na orzeczenie referendarza sądowego w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych oraz w przedmiocie odmowy ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. Na podstawie art. 95 ust. 4 u.k.s.c. opłaty nie pobiera się też od skargi na orzeczenie referendarza sądowego w elektronicznym postępowaniu upominawczym.