Przybysz Piotr, Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie zabezpieczenia w sytuacji, gdy organ egzekucyjny jest równocześnie wierzycielem

Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie zabezpieczenia

W postępowaniu zabezpieczającym stosuje się odpowiednio przepisy działu I i art. 168d (art. 166b u.p.e.a.). Oznacza to, że zobowiązanemu w postępowaniu zabezpieczającym przysługuje prawo wniesienia zarzutu w sprawie zabezpieczenia na zasadach i trybie określonych przez odpowiednio stosowane przepisy normujące zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej.

Zarzut w sprawie zabezpieczenia stanowi środek obrony zobowiązanego przed prowadzonym przeciwko niemu zabezpieczeniem. Zarzut jest wnoszony do wierzyciela za pośrednictwem organu egzekucyjnego.

Zarzut może być wniesiony nie tylko w początkowej fazie postępowania zabezpieczającego, ale również w toku postępowania zabezpieczającego.

Podstawą zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej mogą być wyłącznie następujące okoliczności, wyliczone w wyczerpujący sposób w art. 33 § 2 u.p.e.a.:

1) nieistnienie obowiązku;

2) określenie obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z:

a) orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i art. 4,

b) dokumentu, o którym mowa w art. 3a § 1,

c) przepisu prawa, jeżeli obowiązek wynika bezpośrednio z tego przepisu;

3) błąd co do zobowiązanego;

4) brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, jeżeli jest wymagane;

5) wygaśnięcie obowiązku w całości albo w części;

6) brak wymagalności obowiązku w przypadku:

a) odroczenia terminu wykonania obowiązku,

b) rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnej,

c) wystąpienia innej przyczyny niż określona w lit. a i b.

Powyżej wskazane podstawy zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej mogą zostać przywołane jako podstawy zarzutu w sprawie zabezpieczenia pod warunkiem, że specyfika postępowania zabezpieczającego nie stoi temu na przeszkodzie. Odpowiednie stosowanie przepisów o zarzucie w sprawie egzekucji administracyjnej do zarzutu w sprawie zabezpieczenia oznacza bowiem konieczność modyfikacji ww. podstaw zarzutu lub nawet uznania, że zarzuty na określonej podstawie nie mogą być podnoszone w odniesieniu do zabezpieczenia. Tytułem przykładu należy przywołać sytuację, gdy ma być zabezpieczona należność podatkowa przed wydaniem decyzji: 1) ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, 2) określającej wysokość zobowiązania podatkowego; 3) określającej wysokość zobowiązania podatkowego (zob. art. 33 § 2 Ordynacji podatkowej). W takiej sytuacji nie jest dopuszczalne zgłoszenie zarzutu nieistnienia obowiązku rozumianego jako zarzut nieustalenia lub nieokreślenia wysokości należnej kwoty. Możliwe jest natomiast formułowanie zarzutu braku decyzji o zabezpieczeniu wydanej na podstawie art. 33 § 4 Ordynacji podatkowej i wynikający stąd brak określenia należności, która miałaby zostać zabezpieczona.

Zobowiązany może w zarzucie w sprawie zabezpieczenia podnosić okoliczności dotyczące prawidłowości wszczęcia postępowania zabezpieczającego. Winien on zatem wskazywać na wadliwości w kontekście dokumentu stanowiącego podstawę wszczęcia postępowania zabezpieczającego.

Zabezpieczenie może być dokonane również przed ustaleniem albo określeniem kwoty należności pieniężnej lub obowiązku o charakterze niepieniężnym (art. 155 u.p.e.a.), dlatego zobowiązany nie może w tego rodzaju sytuacji podnosić zarzutu nieistnienia obowiązku. Winien on wówczas zarzucać brak podstawy prawnej do dokonania zabezpieczenia.

Jeżeli zabezpieczenie jest dokonywane przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, to zobowiązany podnosząc, że obowiązek nie istnieje lub że nie jest on określony zgodnie z treścią obowiązku wynikającego z dokumentu stanowiącego podstawę nałożenia obowiązku, zmierza do wykazania wadliwości dokumentu stanowiącego podstawę wszczęcia egzekucji, to jest zarządzenia zabezpieczenia.

Jeżeli zabezpieczenie jest dokonywane w toku postępowania egzekucyjnego, to zobowiązany jest uprawniony zarówno do wniesienia zarzutu w sprawie egzekucji, jak i zarzutu w sprawie zabezpieczenia. Należy wówczas ocenić, czy zarzuty są skierowane przeciwko egzekucji, czy przeciwko zabezpieczeniu. Podnosząc w tego rodzaju sytuacji, że obowiązek nie istnieje lub że nie jest on określony zgodnie z treścią obowiązku wynikającego z dokumentu stanowiącego podstawę nałożenia obowiązku, zobowiązany wnosi zarzut w sprawie egzekucji.

Nie jest dopuszczalne wniesienie zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych państwa członkowskiego Unii Europejskiej, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 u.p.e.a., jak również należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 9 u.p.e.a., to jest należności pieniężnych przekazanych do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. W przypadku wniesienia zarzutu w tego rodzaju sprawie organ egzekucyjny na podstawie art. 17a u.p.e.a. zwraca zobowiązanemu zarzut wraz z pouczeniem, że w sprawie będącej przedmiotem zarzutu powinien wnieść podanie do organu właściwego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym państwie. W konsekwencji należy uznać, że w przypadku zabezpieczenia ww. należności pieniężnych nie jest dopuszczalne wniesienie zarzutu w sprawie zabezpieczenia. Należy zauważyć w tym miejscu, że w zakresie należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 lit. g, h oraz i, nie stosuje się przepisów działu IV normujących postępowanie zabezpieczające (art. 166c u.p.e.a.).

Skutkiem wniesienia przez zobowiązanego zarzutu w sprawie zabezpieczenia jest zawieszenie postępowania zabezpieczającego w całości lub w części do czasu zawiadomienia organu egzekucyjnego o wydaniu ostatecznego postanowienia w przedmiocie wniesionego zarzutu. Wierzyciel może jednak złożyć wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania zabezpieczającego. Wniosek taki musi być uzasadniony (art. 35 § 1a u.p.e.a.).

Zobowiązany wnosi zarzut w sprawie zabezpieczenia do wierzyciela, za pośrednictwem organu egzekucyjnego,. Zarzut musi określać istotę i zakres żądania oraz dowody uzasadniające to żądanie (art. 33 § 4 u.p.e.a.). Wobec braku w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji unormowań dotyczących formy zarzutu należy przyjąć, że zarzut może być wniesiony w sposób określony w art. 63 k.p.a.

Nie jest dopuszczalne wniesienie zarzutu w sprawie zabezpieczenia należności pieniężnych państwa członkowskiego Unii Europejskiej, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 u.p.e.a., jak również należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 9 u.p.e.a., to jest należności pieniężnych przekazanych do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Rozpatrywanie zarzutu w tego rodzaju sprawach stanowi rażące naruszenie prawa. Organ egzekucyjny musi zatem stwierdzić na podstawie dokumentu stanowiącego podstawę wszczęcia postępowania egzekucyjnego, czy wniesienie zarzutu jest dopuszczalne ze względu na przedmiot egzekucji.