Kremens Karolina, Wniesienie prywatnego aktu oskarżenia

Wniesienie prywatnego aktu oskarżenia

Polska procedura karna przewiduje obok trybu ścigania przestępstw z oskarżenia publicznego tryb prywatnoskargowy. Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego wskazane zostały jako takie w kodeksie karnym, tj.:

– naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nietrwające dłużej niż 7 dni (art. 157 § 2 i 3 k.k.),

– zniesławienie i pomówienie (art. 212 § 1 i 2 k.k.),

– zniewaga (art. 216 § 1 i 2 k.k.),

– naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 § 1 k.k.).

Uzasadnieniem dla przyjęcia konstrukcji przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego jest koncepcja, iż w przypadku tych przestępstw naruszeniu uległ tylko interes indywidualny, natomiast interes zbiorowy wyłącznie w ograniczonym zakresie.

Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego toczy się zgodnie z trybem przewidzianym dla postępowania zwyczajnego z uwzględnieniem przepisów rozdziału 52 k.p.k. odnoszącego się wyłącznie do spraw prywatnoskargowych (art. 485 k.p.k.). Warto podkreślić, że do dnia 1 lipca 2015 r., tj. do dnia wejścia w życie nowelizacji k.p.k. w tym art. 485 k.p.k., postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego toczyło się zgodnie z trybem przewidzianym dla postępowania uproszczonego. Jednakże w związku z eliminacją z k.p.k. tego trybu (wykreślenie całego rozdziału 51 k.p.k. poświęconego temu trybowi) postępowania prywatnoskargowe po tej dacie będą toczyć się w trybie zwyczajnym, co ma na celu zwiększenie kontradyktoryjności także tych postępowań.

Osobie, która została pokrzywdzona przez przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego przysługuje prawo złożenia w sądzie prywatnego aktu oskarżenia.

Prywatny akt oskarżenia musi spełniać wszystkie wymogi formalne pisma procesowego (art. 119 k.p.k.), a także szczególne wymogi formalne prywatnego aktu oskarżenia, które zresztą są nieporównywalnie łatwiejsze do spełnienia niż wymogi publicznego czy subsydiarnego aktu oskarżenia. Artykuł 487 k.p.k. stanowi, iż prywatny akt oskarżenia musi zawierać jedynie oznaczenie osoby oskarżonego, zarzucany mu czyn oraz wskazania dowodów, na których oskarżenie się opiera. Prywatny akt oskarżenia nie jest również obarczony przymusem adwokacko-radcowskim, który jest wymagany przy subsydiarnych aktach oskarżenia.

Podkreślić należy, że zmiany, które, w związku z nowelizacją wchodzącą w życie z dniem 1 lipca 2015 r., dotknęły budowę aktu oskarżenia (art. 332 i 333 k.p.k.) nie dotyczą budowy prywatnego aktu oskarżenia. Nic nie stoi oczywiście na przeszkodzie, aby prywatny akt oskarżenia zawierał wszystkie elementy wskazane w art. 332 i 333 k.p.k. Natomiast nie może zawierać elementów zarezerwowanych wyłącznie dla prokuratorskiego aktu oskarżenia, tj. wniosku o skazanie bez rozprawy (art. 335 § 2 k.p.k.) oraz nie może stanowić wniosku o warunkowe umorzenie postępowania (art. 336 § 1 k.p.k.).

Składając prywatny akt oskarżenia pokrzywdzony składa dowód wpłaty do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków, która wynosi 300,00 zł (zob. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 maja 2003 r. w sprawie wysokości zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego).

Ustawodawca dopuszcza także możliwość złożenia skargi prywatnej w formie ustnej lub pisemnej na ręce Policji, która przesyła skargę właściwemu sądowi jednocześnie zabezpieczając w razie potrzeby dowody. Skarga tego rodzaju nie będzie musiała zawierać żadnych szczególnych wymogów formalnych ponad te, które wskazuje art. 487 k.p.k.

Ustawodawca nie nakłada na pokrzywdzonego terminu, w którym powinien złożyć prywatny akt oskarżenia. Jedyny termin, który wiąże pokrzywdzonego jest związany z przedawnieniem karalności przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego (art. 101 § 2 k.k.).

W wyjątkowych przypadkach może chodzić również o zachowanie 14-dniowego terminu z art. 60 § 4 k.p.k. związanego z odstąpieniem prokuratora od popierania aktu oskarżenia w sprawie prywatnoskargowej (zob. Wstąpienie prokuratora do postępowania wszczętego o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego)

Prywatny akt oskarżenia powinien zostać skierowany bezpośrednio do sądu. Ustawodawca nakłada obowiązek na organy (np. Policję bądź prokuraturę), które błędnie otrzymały prywatny akt oskarżenia, do przekazania go właściwemu sądowi (zob. art. 118 § 3 k.p.k.).