Bełczącki Robert Marek, Wniesienie apelacji
Wniesienie apelacji
Wniesienie apelacji
Wniesienie apelacji
Apelacja jest środkiem odwoławczym mającym na celu poddanie wyroku sądu pierwszej instancji kontroli pod względem jego legalności i zasadności. Obecny stan prawny realizuje normatywny typ apelacji pełnej, która w przeciwieństwie do apelacji ograniczonej, nie prowadzi jedynie do kontroli prawidłowości wyroku sądu pierwszej instancji z punktu widzenia ustawowo określonych podstaw zaskarżenia. Apelacja pełna, co do zasady, polega na ponownym rozpoznaniu sprawy przez sąd drugiej instancji na podstawie materiału zgromadzonego zarówno przed sądem pierwszej, jak i drugiej instancji (art. 382 k.p.c.), z tym że rozpoznanie sprawy następuje w ramach określonego w apelacji zakresu zaskarżenia wyroku i podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia przepisów postępowania oraz z uwzględnieniem branych pod uwagę z urzędu - ale tylko w zakresie zaskarżenia - przyczyn nieważności postępowania (art. 379 k.p.c.) oraz naruszeń prawa materialnego (por. uchwała 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55). Materiał zgromadzony przed sądem drugiej instancji nie musi obejmować nowych faktów i dowodów powołanych przez skarżącego dopiero w apelacji, jeśli możliwość ich powołania istniała już przed sądem pierwszej instancji, a potrzeba ich powołania nie wynikła później (art. 381 k.p.c.).
Apelacja przysługuje od każdego rodzaju wyroku - zwykłego, wstępnego, częściowego, uzupełniającego, łącznego, końcowego, niezależnie od tego, czy wyrok taki jest kontradyktoryjny, czy zaoczny, z tym że w przypadku wyroku zaocznego apelacja przysługuje jedynie powodowi, gdyż pozwanemu służy sprzeciw.
W drodze apelacji, co do zasady, nie można kwestionować jedynie samego uzasadnienia wyroku, zgadzając się jednocześnie z jego sentencją, za wyjątkiem przypadków, gdy pozwany kwestionował istnienie dochodzonego roszczenia, a powództwo zostało oddalone jedynie ze względu na brak wymagalności tego roszczenia albo przyczyną oddalenia powództwa było uwzględnienie zarzutu - zgłoszonego jako ewentualny - umorzenia dochodzonej wierzytelności ze względu na dokonane przez pozwanego potrącenie (por. orzeczenie SN z dnia 1 grudnia 1961 r., IV CR 212/61, OSNC 1963, nr 6, poz. 120).
Apelacją można zaskarżyć jedynie te z rozstrzygnięć zawartych w wyroku, które odnoszą się do istoty sprawy. Jeśli zaś w wyroku zawarte zostały również postanowienia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności, kosztów procesu, częściowego odrzucenia pozwu lub częściowego umorzenia postępowania, podlegają one zaskarżeniu zażaleniem, za wyjątkiem postanowienia o kosztach procesu lub kosztach sądowych w sytuacji przewidzianej w art. 394 § 1 pkt 6 in fine k.p.c., którą w drodze analogii odnosi się także do postanowienia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności (por. art. 3941a § 1 pkt 3 k.p.c.).
Wniesienie apelacji zapobiega uprawomocnieniu się zaskarżonego wyroku (suspensywność) oraz przenosi rozpoznawanie sprawy do sądu wyższej instancji (dewolutywność).
Szerzej na temat apelacji - por. T. Wiśniewski, Komentarz do art. 367 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Lex.
Procedury prawne pokazane w formie interaktywnych schematów, dzięki którym sprawdzisz, jak krok po kroku przebiega postępowanie w danej sprawie.
Dowiedz się więcej o LEX Navigator.
Zamów bezpłatną prezentację zdalną , podczas której przedstawimy Ci to narzędzie.
Krok: powzięcie wiadomości o ogłoszeniu wyroku na posiedzeniu jawnym albo o wydaniu wyroku na posiedzeniu niejawnym
Warunkiem dopuszczalności każdego środka zaskarżenia jest istnienie (w sensie procesowym) orzeczenia stanowiącego substrat zaskarżenia, co w przypadku apelacji oznacza istnienie wyroku sądu pierwszej instancji. Przyjmuje się, że z wyrokiem nieistniejącym (sententia non existens) mamy do czynienia w razie braku uprawnień sędziowskich każdego z członków składu orzekającego, braku strony przeciwnej w procesie oraz braku przewidzianych w ustawie konstytutywnych składników wyroku (por. T. Wiśniewski, Komentarz do art. 367 k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Lex).
Ostatnią czynnością składającą się na wydanie wyroku z reguły jest jego ogłoszenie (art. 326 § 2 i 3 k.p.c.). W wypadku odstąpienia od odczytania sentencji i podania zasadniczych powodów rozstrzygnięcia na podstawie art. 326 § 4 k.p.c. wyrok uważa się za ogłoszony z chwilą zakończenia posiedzenia jawnego. Według art. 332 § 1 k.p.c. sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia.
Wyjątek stanowi wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 1481 § 1 k.p.c. Wyrok taki nie podlega bowiem ogłoszeniu wiąże sąd od chwili podpisania sentencji według art. 332 § 1 k.p.c., a jego sentencja doręczana jest z urzędu stronom w myśl art. 327 § 3 k.p.c.
Z dniem 7 listopada 2019 r. warunkiem dopuszczalności zaskarżenia przez stronę wyroku apelacją stało się zgłoszenie przez tę stronę skutecznego wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Z tym dniem uchylony został bowiem art. 369 § 2 k.p.c., który dotychczas pozwalał stronie, która nie zgłosiła wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji, wnieść apelację w terminie dwutygodniowym od dnia, w którym upłynął termin do zgłoszenia takiego wniosku. Z dniem 7 listopada 2019 r. uchylony został również art. 5058 § 2 k.p.c., który w postępowaniu uproszczonym pozwalał stronie zrzec się doręczenia uzasadnienia wyroku. W myśl obecnie obowiązującego art. 331 § 2 k.p.c. nawet sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku z urzędu nie zwalnia strony od obowiązku zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Według art. 331 § 1 k.p.c. wyrok z pisemnym uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która zgłosiła wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
Wymaganie zgłoszenia przez stronę skutecznego wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem jako warunek konieczny zaskarżenia przez tę stronę wyroku apelacją niewątpliwie nie znajduje zastosowania w wypadku apelacji wniesionej przed dniem 7 listopada 2019 r. Wynika to jednoznacznie z art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469). Wzgląd na ochronę przewidzianego w art. 78 Konstytucji prawa strony do zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji i postulat, aby ograniczenia tego prawa były określone w ustawie wyraźnie, przemawiają jednak za przyjęciem, aby zgłoszenia przez stronę skutecznego wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem nie traktować jako warunku dopuszczalności zaskarżenia apelacją wyroku wydanego przed dniem 7 listopada 2019 r., w wypadku gdy strona wniosła apelację po tym dniu, nie składając wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, ale zachowując termin do wniesienia apelacji według dotychczas obowiązującego art. 369 § 2 k.p.c.
Krok: zgłoszenie wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem
W art. 369 § 1 k.p.c. przewidziany został dwutygodniowy termin do wniesienia apelacji, liczony od dnia doręczenia stronie skarżącej wyroku wraz z uzasadnieniem, co z kolei odbywa się na wniosek strony zgłoszony w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia wyroku (art. 328 § 1 k.p.c.), a w przypadku strony działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, która na skutek pozbawienia wolności nie była obecna przy ogłoszeniu wyroku – w terminie tygodniowym od dnia doręczenia odpisu sentencji wyroku (art. 328 § 2 k.p.c.; doręczenie odpisu sentencji wyroku następuje wówczas z urzędu w myśl art. 327 § 2 k.p.c.). Także w przypadku wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 1481 § 1 k.p.c. tygodniowy termin do złożenia wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem rozpoczyna bieg z dniem doręczenia odpisu sentencji wyroku (art. 328 § 2 k.p.c.; wówczas doręczenie odpisu sentencji wyroku następuje z urzędu według art. 327 § 3 k.p.c.). Według art. 369 § 11 k.p.c. w przypadku przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku przez prezesa sądu na podstawie art. 329 § 4 k.p.c. termin do wniesienia apelacji wynosi trzy tygodnie, licząc od dnia doręczenia stronie skarżącej wyroku wraz z uzasadnieniem.
Jeżeli przebieg posiedzenia jawnego utrwalany był za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, a uzasadnienie wyroku, wygłoszone po ogłoszeniu sentencji wyroku, zostało utrwalone za pomocą tego urządzenia, doręczeniu wyroku wraz z uzasadnieniem równoznaczne jest doręczenie wyroku wraz z transkrypcją wygłoszonego uzasadnienia (art. 3311 § 3 k.p.c.).
Wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem może zostać zgłoszony wyłącznie na piśmie. Z dniem 7 listopada 2019 r. uchylony został art. 5058 § 1 k.p.c., który w sprawie rozpoznawanej według przepisów o postępowaniu uproszczonym pozwalał stronie zgłosić wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku również ustnie do protokołu bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku. Wątpliwości w tym zakresie może jednak budzić regulacja art. 466 k.p.c.
Od dnia 21 sierpnia 2019 r. wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem zgłoszony w terminie tygodnia od ogłoszenia wyroku albo jego doręczenia podlega opłacie sądowej stałej w kwocie 100 zł na podstawie art. 25b ust. 1 u.k.s.c., także w sprawach wszczętych przed tym dniem (por. art. 15 pkt 1 w zw. z art. 17 pkt 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469). W razie wniesienia apelacji opłatę sądową uiszczoną od wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem zalicza się na poczet opłaty sądowej od apelacji na podstawie art. 25b ust. 2 u.k.s.c.
Od dnia 7 listopada 2019 r. wniosek nieopłacony podlega odrzuceniu na podstawie art. 328 § 4 k.p.c. W okresie od dnia 21 sierpnia 2019 r. do dnia 7 listopada 2019 r., gdy przepis ten jeszcze nie obowiązywał, wniosek nieopłacony podlegał zwrotowi na podstawie art. 130 § 2 k.p.c., jeśli należnej opłaty nie uiszczono pomimo wezwania przewodniczącego do jej uiszczenia w terminie tygodniowym od doręczenia wezwania pod rygorem zwrócenia wniosku albo na podstawie art. 1302 § 1 k.p.c. bez wezwania o uiszczenie należnej opłaty, jeśli wniosek nieopłacony wniesiony został przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, niemniej wówczas w myśl art. 1302 § 2 k.p.c. wniosek odnosił zamierzony skutek, jeśli brakująca opłata została uiszczona w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie.
Należy przyjąć, że od dnia 7 listopada 2019 r., pomimo braku jednoznacznej regulacji w tym zakresie, nieopłacony wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem podlega odrzuceniu na podstawie art. 328 § 4 k.p.c. dopiero wtedy, gdy należnej od wniosku opłaty nie uiszczono pomimo wezwania przewodniczącego do jej uiszczenia w terminie tygodniowym od doręczenia wezwania pod rygorem odrzucenia wniosku, także w wypadku, gdy wniosek nieopłacony wniesiony został przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. Podstawę prawną takiego wezwania stanowi art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 4 k.p.c. Ten ostatni przepis przewiduje jedynie szczególną sankcję nieopłacenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, polegającą na odrzuceniu takiego wniosku, a nie na jego zwrocie. Nie reguluje natomiast wyczerpująco postępowania z takim wnioskiem, w szczególności nie pozbawia strony uprawnienia do żądania zwolnienia z obowiązku uiszczenia opłaty sądowej należnej od takiego wniosku. Znamienne ponadto, że w ustawie z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469) zabrakło projektowanej regulacji art. 1302a § 1, 3 i 4 k.p.c., według której nieopłacony należycie wniosek o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem zgłoszony w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia orzeczenia, pochodzący od adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, podlegać miał odrzuceniu bez wezwania do uiszczenia należnej opłaty, a w terminie tygodniowym od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu wniosku można byłoby uiścić brakującą opłatę albo brakującą część opłaty i wówczas wniosek wywołałby skutek od daty pierwotnego wniesienia (por. druk sejm. nr 3137, VIII kadencja). Wobec tego wywodzenie takiej normy prawnej po dniu 7 listopada 2019 r. z art. 1302 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 4 k.p.c. okazuje się sprzeczne z zamiarem ustawodawcy. Takiego wyniku wykładni art. 328 § 4 k.p.c., który pozwala na odrzucenie nieopłaconego wniosku bez wezwania do uiszczenia należnej opłaty, ze względu na nadmierny rygoryzm, tym bardziej nie należy przyjmować w odniesieniu do wniosku niepochodzącego od adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego. Zawarte w przepisie art. 328 § 4 k.p.c. sformułowanie „mimo wezwania” z dniem 7 listopada 2019 r. należy zatem odnosić również do wyrażenia „nieopłacony”, także ze względu na to, że użyty w tym przepisie spójnik „lub” oznacza zwykle alternatywę łączną.
Od dnia 7 listopada 2019 r. wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem powinien zawierać wskazanie czy pisemne uzasadnienie dotyczyć ma całości wyroku czy jego części. Brak takiego wskazania kwalifikować się może jako brak formalny wniosku uniemożliwiający nadanie mu prawidłowego biegu, skoro w myśl art. 329 § 1 k.p.c. pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się w zakresie wynikającym z wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Taki brak formalny wniosku podlega usunięciu na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 4 k.p.c., gdzie sankcję stanowi odrzucenie wniosku. Ta szczególna sankcja przemawia przeciwko stosowaniu art. 1301a § 1 k.p.c. do wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, pochodzącego od adwokata, radcy prawnego rzecznika patentowego lub Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej i niezawierającego wskazania czy pisemne uzasadnienie dotyczyć ma całości wyroku czy jego części.
Na postanowienie odrzucające wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem przysługuje zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji na podstawie art. 3941a § 1 pkt 7 k.p.c. Odrzucenie wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem kwalifikuje się bowiem jako odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia, o której mowa w tym przepisie.