Bełczącki Robert Marek, Wezwanie zainteresowanego przez sąd do wzięcia udziału w postępowaniu nieprocesowym

Wezwanie zainteresowanego przez sąd do wzięcia udziału w postępowaniu nieprocesowym

W postępowaniu nieprocesowym sąd obowiązany jest z urzędu czuwać, aby w sprawie brał udział każdy, kogo praw dotyczyć może jej wynik (wobec szczególnej regulacji art. 626¹ § 2 k.p.c. obowiązek taki nie występuje w postępowaniu wieczystoksięgowym, chyba że chodzi o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości, dla której dotychczas nie była urządzona księga wieczysta ani zbiór dokumentów). Jeśli się okaże, że zainteresowany nie jest uczestnikiem, sąd na podstawie art. 510 § 2 k.p.c. wzywa go do udziału w sprawie.

Celem ustalenia osób zainteresowanych sąd może podejmować wszelkie niezbędne czynności.

Przepisem szczególnym jest art. 541 § 2 k.p.c., który w sprawie o uchylenie postanowienia orzekającego uznanie za zmarłego albo stwierdzającego zgon nakazuje sądowi wezwać do udziału w sprawie uczestników postępowania, w którym zapadło postanowienie o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu.

Należy uwzględnić także regulację art. 514 § 1 k.p.c., w myśl której jeżeli z treści wniosku wynika oczywisty brak uprawnienia wnioskodawcy sąd może, bez wzywania zainteresowanych do udziału w sprawie, oddalić wniosek na posiedzeniu niejawnym.

Wezwanie zainteresowanego do udziału w sprawie nastąpić może także przed sądem drugiej instancji. Wzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie dopiero na etapie postępowania apelacyjnego w okolicznościach konkretnej sprawy może prowadzić do pozbawienia go prawa do zaskarżenia orzeczenia sądu drugiej instancji (art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji) i przez to stanowić podstawę do uchylenia zaskarżonego postanowienia sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (por. postanowienie SN z dnia 21 maja 2002 r., III CKN 948/00, OSNC 2003/5/68, LEX nr 55850; postanowienie SN z dnia 5 marca 2008 r., V CSK 413/07, LEX nr 817554).

Błędne zaniechanie wezwania zainteresowanego do udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania (por. uchwałę składu siedmiu sędziów SN z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09, OSNC 2010, nr 7-8, poz. 98, LEX nr 570265). Skuteczność zarzutu naruszenia art. 510 § 2 k.p.c. uzależniona będzie więc od wykazania, że naruszenie takie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Na podstawie art. 524 § 2 k.p.c. zainteresowany, który bez swojej winy nie był uczestnikiem postępowania nieprocesowego zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, może żądać wznowienia postępowania, jeżeli postanowienie to narusza jego prawa. Wówczas stosuje się przepisy o wznowieniu postępowania z powodu pozbawienia możności działania.

Wzywając zainteresowanego do udziału w sprawie sąd wydaje postanowienie.

Przez sam fakt wydania postanowienia wezwany staje się uczestnikiem postępowania.

Na postanowienie nie przysługuje zażalenie.

Na dalszym etapie postępowania w razie zmiany okoliczności sąd może odmówić wezwanemu uczestnikowi dalszego udziału w sprawie (por. postanowienie SN z dnia 1 października 1999 r., II CKN 606/99, OSNC 2000, nr 4, poz. 68, LEX nr 38561).