Dauter Bogusław, Uzupełnienie braków formalnych zażalenia dostrzeżonych przez NSA

Uzupełnienie braków formalnych zażalenia dostrzeżonych przez NSA

Po przedstawieniu przez Wojewódzki Sąd Administracyjny akt sprawy z zażaleniem, przewodniczący wydziału w NSA dokonuje wstępnego badania, czy spełnione zostały warunki formalne, a następnie wydaje stosowne zarządzenia co do dalszego postępowania (§ 48 ust. 1 reg. NSA). Postępowanie przed NSA, w wyżej określonym zakresie, jest postępowaniem przygotowawczym (wstępnym) o charakterze kontrolnym w stosunku do postępowania międzyinstancyjnego przeprowadzonego przez sąd pierwszej instancji. Stwierdzenie przez WSA dopuszczalności zażalenia nie jest ostateczne i nie wiąże sądu odwoławczego; nie stanowi tym samym wystarczającej przesłanki merytorycznego rozpoznania ww. środka odwoławczego. Przepisy p.p.s.a. nakładają obowiązek badania warunków formalnych zażalenia zarówno na sąd pierwszej, jak i drugiej instancji.

W postępowaniu wstępnym przed NSA następuje więc w istocie powtórzenie postępowania wstępnego przeprowadzonego przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym. Naczelny Sąd Administracyjny sprawdza prawidłowość i zupełność czynności wstępnych dokonanych przez sąd pierwszej instancji, nie może jednak oceniać prawidłowości tych postanowień wydanych w postępowaniu przed WSA, na które przysługuje samoistny środek zaskarżenia. Dotyczy to przede wszystkim postanowień w kwestii zasadności przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia lub do uzupełnienia jego braków formalnych (H. Knysiak-Molczyk [w:] T. Woś (red.), Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2011, s. 855).

Niestwierdzenie przez przewodniczącego braków formalnych zażalenia nie stoi na przeszkodzie dostrzeżeniu takich braków przez skład orzekający. Stosownie bowiem do art. 197 § 2 p.p.s.a., w postępowaniu zażaleniowym odpowiednie zastosowanie znajduje art. 180 p.p.s.a. Wynika z tych przepisów, że jeżeli zażalenie zawiera braki uniemożliwiające nadanie mu dalszego, prawidłowego biegu, powinno zostać przekazane do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w celu wezwania wnoszącego zażalenie o uzupełnienie tych braków i ewentualnego odrzucenia zażalenia, jeśli dostrzeżone braki nie zostałyby usunięte w wyznaczonym terminie.

Niniejsza procedura przedstawia schemat postępowania w sytuacji, gdy przewodniczący lub skład orzekający, któremu zażalenie zostało przekazane do rozpoznania, stwierdzi usuwalne braki formalne zażalenia, uniemożliwiające nadanie mu dalszego biegu.

1. W zależności od typu uchybienia, jakim obarczone jest wnoszone zażalenie, NSA odrzuca je bądź zwraca sądowi pierwszej instancji w celu usunięcia dostrzeżonych braków. Naczelny Sąd Administracyjny wyda postanowienie o odrzuceniu zażalenia, jeżeli zostało wniesione z uchybieniem terminu przewidzianego w art. 194 § 2 p.p.s.a. lub jest z innych przyczyn niedopuszczalne (np. wówczas, gdy nie zostało ono przewidziane w ustawie, tj. gdy postanowienie jest niezaskarżalne, jak np. postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania). Jeżeli natomiast zażalenie zawiera braki usuwalne, uniemożliwiające nadanie mu prawidłowego biegu, to zostanie przekazane Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w celu podjęcia czynności zmierzających do ich usunięcia i ewentualnego odrzucenia skargi, gdyby te braki nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie.

2. Stosownie do art. 194 § 3 p.p.s.a. zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia. Ponadto - jakkolwiek ustawa przewiduje w tym zakresie szereg wyjątków (np. zażalenia dotyczące kosztów sądowych - art. 227 § 2 p.p.s.a.) - zażalenie podlega co do zasady wpisowi stałemu w kwocie 100 zł (art. 230 § 1 i 2 w zw. z art. 233 p.p.s.a. oraz § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz. U. Nr 221, poz. 2193, z późn. zm.). Brak któregokolwiek z ww. warunków formalnych, a w tym fiskalnych, uzasadnia zwrot zażalenia WSA w celu ich usunięcia.

Nie są brakami zażalenia braki w aktach sprawy, np. brak wszytego zwrotnego potwierdzenia odbioru przez stronę zaskarżonego postanowienia, uniemożliwiający weryfikację terminowości wniesienia zażalenia. W takiej sytuacji akta sprawy powinny zostać zwrócone sądowi pierwszej instancji w celu uzupełnienia ich braków na podstawie zarządzenia przewodniczącego lub wyznaczonego sędziego (art. 62 pkt 1 w zw. z art. 193 oraz art. 197 § 2 p.p.s.a.).

3. Braki zażalenia mogą zostać dostrzeżone już na etapie wstępnej jego weryfikacji przez przewodniczącego (§ 48 ust. 1 reg. NSA), jak i dopiero na posiedzeniu niejawnym przez skład orzekający (art. 180 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a.). Z punktu widzenia sprawności postępowania to, kiedy to nastąpi, ma marginalne znaczenie, zważywszy na tę okoliczność, że zażalenie podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym (art. 197 § 1 p.p.s.a.).

4. Zwrot zażalenia następuje w formie postanowienia. Zwrotu dokonuje bowiem sąd, a nie przewodniczący wydziału (B. Gruszczyński [w:] B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2011, s. 546).

5. Postanowienie, o którym mowa w art. 180 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a., zapada na posiedzeniu niejawnym, jednoosobowo (art. 197 § 1, 182 § 3 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a.). Postanowienie to jest prawomocne i nie podlega zaskarżeniu. Orzeczenie to jest wiążące dla Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

6. Od 31 maja 2019 r., tj. w postępowaniach wszczętych po tej dacie (art. 10 ust. 2 noweli z 10 stycznia 2014 r., Dz. U. poz. 183 ze zm. w zw. z art. 5 noweli z 12 kwietnia 2019 r., Dz. U. poz. 934), postanowienie może zostać utrwalone w systemie teleinformatycznym sądu i opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym (art. 137 § 5 w zw. z art. 166, 193 oraz 197 § 2 p.p.s.a.).