Bełczącki Robert Marek, Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego, wydanego w postępowaniu wszczętym przed dniem 1 sierpnia 2022 roku, na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003, bez przeprowadzania odrębnego postępowania

Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego, wydanego w postępowaniu wszczętym przed dniem 1 sierpnia 2022 roku, na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003, bez przeprowadzania odrębnego postępowania

W myśl art. 21 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003, jeśli wynik sprawy przed sądem państwa członkowskiego Unii Europejskiej zależy od ustalenia, czy orzeczenie pochodzące z innego państwa członkowskiego podlega uznaniu, sąd ten uprawniony jest do rozstrzygnięcia w przedmiocie uznania jako kwestii wstępnej. Skutki uznania incydentalnego ograniczają się jedynie do danego postępowania. Nie oznacza to jednak, że rozstrzygnięcie sądu nie musi być brane pod uwagę w późniejszych postępowaniach, w których kwestia uznania podlegać będzie ponownie ocenie na podstawie art. 21 ust. 4 albo art. 21 ust. 3 rozporządzenia (tak na gruncie rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 Magnus / Mankowski / Patrick Wautelet, Brussels I Regulation, 2nd ed. 2012, art. 33, note 36).

Przesłanki uznania zagranicznego orzeczenia oraz przeszkody do jego uznania uwzględniane są przez sąd z urzędu, niezależnie od wniosków i zarzutów stron. Ustalenie w przedmiocie uznania orzeczenia nie może być przyjęte jako bezsporne pomiędzy stronami.

Jeśli ustalenie w przedmiocie uznania orzeczenia stanowić ma jedynie przesłankę rozstrzygnięcia w innym postępowaniu, właściwość sądu przewidziana w art. 21 ust. 3 zd. drugie rozporządzenia jest bez znaczenia.

Definicję orzeczenia na potrzeby stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 zawiera art. 2 pkt 4 tego rozporządzenia.

Jeśli chodzi o rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa, uznaniu na podstawie rozporządzenia podlegają jedynie orzeczenia orzekające rozwód, separację albo unieważniające małżeństwo, a nie orzeczenia oddalające żądanie. Natomiast gdy chodzi o orzeczenia dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej, uznaniu na podstawie rozporządzenia podlegają nie tylko orzeczenia uwzględniające, ale także oddalające żądanie (por. Magnus / Mankowski / Walter Pintens, Brussels II bis Regulation (2012) Art. 2 note 14, 15).

Jeżeli orzeczenie zawiera także rozstrzygnięcie w przedmiocie zobowiązania alimentacyjnego, w tej części może podlegać uznaniu na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009.

Orzeczenie, które podlegać ma uznaniu na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 nie musi być prawomocne ani ostateczne.

Uznaniu na podstawie przepisów rozporządzenia nie podlegają orzeczenia sądowe, na mocy których zarządzone zostają środki tymczasowe lub zabezpieczające, wydane bez wezwania strony przeciwnej i wykonywane bez uprzedniego doręczenia tej stronie (analogicznie do poglądu wyrażonego w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 maja 1980 r., 125/79, ECR 1980/4-/1553, LEX nr 132870; por. K. Weitz, Autonomiczna wykładnia europejskiego prawa procesowego cywilnego - wprowadzenie i wyrok ETS z 21.05.1980 r. w sprawie 125/79 Bernard Denilauler przeciwko SNC Couchet Frères, EPS 2009/3/55-58, LEX nr 97192).

Uznaniu nie podlegają orzeczenia w przedmiocie uznania albo stwierdzenia wykonalności.

Uznaniu podlegać mogą wykonalne w państwie pochodzenia dokumenty urzędowe i porozumienia w przedmiocie odpowiedzialności rodzicielskiej (art. 46 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003).

Ustalenie, że zagraniczne orzeczenie podlega albo nie podlega uznaniu, opierać się musi na dowodach z dokumentów przewidzianych w art. 37 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003.

Według art. 37 ust. 1 rozporządzenia strona, która występuje o uznanie albo nieuznanie orzeczenia zobowiązana jest do przedstawienia odpisu orzeczenia spełniającego warunki niezbędne do ustalenia jego autentyczności (według prawa państwa pochodzenia orzeczenia). Ponadto przedstawia zaświadczenie, o którym mowa w art. 39 rozporządzenia, uzyskane w państwie pochodzenia orzeczenia z wykorzystaniem formularza stanowiącego odpowiednio załącznik nr I lub nr II rozporządzenia.

Ponadto w myśl art. 37 ust. 2 rozporządzenia w przypadku żądania uznania orzeczenia wydanego w postępowaniu zaocznym przedstawić należy oryginał lub uwierzytelniony odpis dokumentu, z którego wynika, że pismo wszczynające postępowanie lub pismo równorzędne zostało doręczony stronie, która nie stawiła się w sądzie lub dokumentu wskazującego, że strona przeciwna jednoznacznie zgadza się z orzeczeniem.

Wspomniane dokumenty nie wymagają tłumaczenia na język polski. Na podstawie art. 38 ust. 2 rozporządzenia sąd może jednak wezwać do złożenia ich uwierzytelnionego tłumaczenia(dotyczy to także odpisu orzeczenia).

W myśl art. 52 rozporządzenia żaden ze wspomnianych dokumentów nie wymaga legalizacji ani innych podobnych formalności, w tym apostille przewidzianej w Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961 r., Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 938 (por. Magnus / Mankowski / Peter McEleavy, Brussels II bis Regulation (2012) Art. 52 note 7).

Przedłożenie wymienionych dokumentów stanowi merytoryczną przesłankę uznania orzeczenia (por. Magnus / Mankowski / Ulrich Magnus, Brussels II bis Regulation (2012) Art. 38 note 5, 11, 12, 22), stąd brak tych dokumentów, z zastrzeżeniem art. 38 ust. 1 rozporządzenia, ostatecznie prowadzić będzie do odmowy uznania orzeczenia.

W myśl art. 38 ust. 1 rozporządzenia, jeśli strona nie przedstawiła dokumentów przewidzianych w art. 37 ust. 1 lit. b) lub ust. 2 rozporządzenia, sąd może wyznaczyć termin do ich przedstawienia, poprzestać na dokumentach równorzędnych lub w razie uznania, że otrzymane informacje są wystarczające, zwolnić od obowiązku przedstawienia dokumentów. Może też nie podejmować żadnego z tych działań, jeśli jest oczywiste, że orzeczenie nie podlega uznaniu (por. Magnus / Mankowski / Ulrich Magnus, Brussels II bis Regulation (2012) Art. 38 note 11, 12).