Musiał Krzysztof J., Ustanowienie z urzędu pełnomocnika procesowego w postępowaniu przed WSA

Procedury
Status:  Aktualna
Wersja od: 1 stycznia 2019 r.
Autor:

Ustanowienie z urzędu pełnomocnika procesowego w postępowaniu przed WSA

Ustanowienie z urzędu pełnomocnika procesowego w postępowaniu przed WSA

Ustanowienie z urzędu pełnomocnika procesowego w postępowaniu przed WSA właściwy samorząd zawodowy właściwy samorząd zawodowy wyznaczenie adwokata, radcy prawnego, doradca podatkowego sąd sąd (!) wezwanie do  uzupełnienia  wniosku przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej przyznanie prawa pomocy osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej właściwy sąd do rozpoznania wniosków o udzielenie prawa pomocy braki w wymogach formalnych strona strona ograniczenia w prawie pomocy wygaśnięcie prawa pomocy wniosek złożony przed wszczęciem lub w toku postępowania. (!) wymogi  formalne wniosku (!) ciężar dowodu

Krok: wniosek złożony przed wszczęciem lub w toku postępowania.

Prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania. Wniosek ten wolny jest od opłat sądowych.

Prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w ramach prawa pomocy jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa.

Jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego, właściwa okręgowa rada adwokacka, rada okręgowej izby radców prawnych, Krajowa Rada Doradców Podatkowych lub Krajowa Rada Rzeczników Patentowych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym, wyznaczy adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego wskazanego przez stronę.

Ustanowienie zawodowego pełnomocnika, wymienionego w art. 244 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 z późn. zm.) - dalej p.p.s.a., odbywa się od dnia 10 kwietnia 2010 r. - kiedy weszła w życie zmiana tego przepisu (Dz. U. Nr 36, poz. 196), w dwóch etapach. Po pierwsze, sąd administracyjny wydaje postanowienie o przyznaniu prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie pełnomocnika (art. 258 § 2 pkt 7, art. 260 w zw. z art. 254 § 1 p.p.s.a.), przy czym ustanowienie pełnomocnika jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa z mocy prawa, tak jak w procedurze cywilnej (nowy § 2 art. 244 p.p.s.a.). Po drugie, występuje do odpowiedniego organu samorządu zawodowego o wyznaczenie konkretnego pełnomocnika (art. 253 p.p.s.a.), który ma prawo do otrzymania wynagrodzenia i zwrotu wydatków z części budżetu sądu administracyjnego, na zasadach wynikających z art. 250 p.p.s.a. Wyznaczając pełnomocnika, organ samorządu powinien w miarę możliwości, w porozumieniu z pełnomocnikiem, uwzględniać sugestie strony co do jego osoby, jeżeli zostały zawarte we wniosku. W wyniku tej zmiany wprowadzono rozwiązanie analogiczne do zawartego w przepisach procedury cywilnej - art. 1173 § 3 i art. 118 k.p.c. (zob. w kwestii odmowy podjęcia czynności przez pełnomocnika uchwała SN z dnia 21 września 2000 r., III CZP 14/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 21). W piśmiennictwie jednomyślnie podkreślano, że strona, której przyznano prawo pomocy w postaci ustanowienia pełnomocnika, nie musi zaakceptować pełnomocnika wyznaczonego jej przez korporację zawodową (zob. M. Baduchowska, Prawo pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Dor. Pod. 2005, nr 9, s. 51; W. Kręcisz, glosy do postanowień NSA: z dnia 23 czerwca 2005 r., II OZ 519/05, OSP 2006, z. 9, poz. 101 oraz z dnia 1 lutego 2008 r., II FZ 4/08, OSP 2008, z. 6, poz. 65). Zob. M. Niezgódka-Medek, Komentarz do art. 244 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Lex 2011.

Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej.

Zob. też postanowienie NSA z dnia 19 listopada 2014 r., I GZ 513/14, LEX nr 1561156.

Krok: (!) wymogi formalne wniosku

W art. 252 p.p.s.a. sprecyzowano, jaka powinna być treść wniosku o przyznanie prawa pomocy i przesądzono, że jest on składany na urzędowym formularzu według wzoru, który w drodze rozporządzenia ustala Rada Ministrów (art. 256 pkt 1 p.p.s.a.). Wzory takich formularzy w dwóch odrębnych wersjach dla osób fizycznych oraz dla osób prawnych (jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej) zostały zawarte w załączniku nr 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 2015 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępniania urzędowego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy w postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz sposobu dokumentowania stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego wnioskodawcy (Dz. U. Nr 1257). Przepis ten stanowi rozwinięcie art. 243 § 1 p.p.s.a., z którego wynika, że prawo pomocy może być przyznane stronie jedynie na jej wniosek, a także stanowi dopełnienie art. 246 p.p.s.a.

Prawidłowo wypełniony formularz wniosku powinien zawierać informacje o sytuacji majątkowej, a w wypadku osób fizycznych także rodzinnej wnioskodawcy, niezbędne do dokonania oceny, czy zaistniały przesłanki do przyznania prawa pomocy, o których mowa w art. 246 § 1 i 2 p.p.s.a. Z uwagi na niedopuszczalność ustanowienia zawodowego pełnomocnika dla strony, która zatrudnia takiego pełnomocnika lub pozostaje z nim w innym stosunku prawnym (art. 246 § 3 p.p.s.a.), we wniosku powinno być także zamieszczone oświadczenie dotyczące tej kwestii. W orzecznictwie dominował pogląd, że z uwagi na fakt, iż oświadczenia zawarte w formularzu wniosku o przyznanie prawa pomocy składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdziwych danych lub zatajenie prawdy, obejmujący je wniosek musi być osobiście podpisany przez wnioskodawcę, nawet wówczas gdy działa on przez pełnomocnika (np. postanowienia NSA: z dnia 16 maja 2006, II OZ 492/06; z dnia 4 kwietnia 2006 r., II OZ 359/06; z dnia 25 stycznia 2005 r., FZ 191/04; z dnia 10 września 2008 r., II GZ 214/08, LEX nr 527705; z dnia 25 września 2008 r., I OZ 710/08, LEX nr 493781). Pojawiło się jednak odmienne orzeczenie, w którym NSA podniósł, że nie ma przeszkód prawnych, aby urzędowy formularz mógł podpisać pełnomocnik, gdyż rygor odpowiedzialności karnej wprowadzony został w rozporządzeniu wydanym w tym zakresie z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego (postanowienie NSA z dnia 20 maja 2008 r., I FZ 12/08, OSP 2009, z. 5, poz. 51, z aprobującą glosą A. Skoczylasa i P. Wilińskiego). To stanowisko zostało podzielone przez skład siedmiu sędziów NSA w uchwale z dnia 20 maja 2010 r., I OPS 11/09, ONSA WSA 2010, nr 4, poz. 54, podjętej na skutek wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich. W uchwale tej NSA przyjął, że wniosek o udzielenie prawa pomocy składany na urzędowym formularzu, o jakim mowa w § 1 ww. rozporządzenia, może być podpisany także przez pełnomocnika strony.

Konsekwencje niezłożenia wniosku w nakazanej prawem formie określa art. 257 p.p.s.a. W postanowieniu z dnia 29 marca 2004 r., FSK 139/04, Prz. Pod. 2004, nr 7, s. 53, NSA podniósł, że wprawdzie sąd otrzymał list polecony wraz z „wnioskiem o zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi kasacyjnej”, ale wniosek ten nie czynił zadość wymaganiom z art. 252 § 2 p.p.s.a., który stanowi, że wniosek składa się na formularzu według ustalonego wzoru, zaś złożony w innej formie - pozostawia się w myśl art. 257 p.p.s.a. bez rozpatrzenia.

Oświadczenie, o którym mowa powyżej, składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia". Klauzula ta zastępuje pouczenie sądu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 21 kwietnia 2008 r., I OPS 1/08, ONSA WSA 2008, nr 5, poz. 74, NSA stwierdził, że niezachowanie określonego w art. 252 § 2 p.p.s.a. wymogu złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy na urzędowym formularzu jest brakiem formalnym, o którym mowa w art. 49 § 1 w zw. z art. 257 tej ustawy, który podlega usunięciu przez wezwanie strony do złożenia wniosku na urzędowym formularzu, bez względu na to, czy wniosek złożyła osoba fizyczna, czy osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej (zob. też L. Kaligowska, A. Madej, Prawo pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym - zagadnienia proceduralne, PS 2007, nr 9, s. 70). Zob. M. Niezgódka-Medek, Komentarz do art. 247 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Lex 2011.

Wniosek o przyznanie prawa pomocy, który nie został złożony na urzędowym formularzu lub którego braków strona nie uzupełniła w zakreślonym terminie, pozostawia się bez rozpoznania.

Uwaga! Ryzyko: „Niezachowanie określonego w art. 252 § 2 p.p.s.a. wymogu złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy na urzędowym formularzu jest brakiem formalnym, o jakim mowa w art. 49 § 1 p.p.s.a. w związku z art. 257 p.p.s.a., który podlega usunięciu przez wezwanie strony do złożenia wniosku na urzędowym formularzu, bez względu na to, czy wniosek złożyła osoba fizyczna, czy osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej” (postanowienie NSA z dnia 22 października 2014 r., II FZ 1404/14, LEX nr 1550374).