Niewiadomski Zygmunt, Ustanowienie trwałego zarządu na nieruchomościach przeznaczonych pod budowę dróg publicznych

Ustanowienie trwałego zarządu na nieruchomościach przeznaczonych pod budowę dróg publicznych

Pojęcie trwałego zarządu nad nieruchomością definiuje przepis art. 43 u.g.n. Wedle niego trwały zarząd stanowi formę władania jednostki organizacyjnej nad nieruchomością. Charakter prawny trwałego zarządu opisuje orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, które stwierdza co następuje: „Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym zostały oddane w trwały zarząd nieruchomości (…), nie stają się z tego tytułu podmiotami jakiegokolwiek prawa podmiotowego o charakterze prawnorzeczowym, jak również jakiegokolwiek innego prawa w rozumieniu cywilistycznym. Tę formę zarządu ustawodawca przyjął dla zarządzania własnością publiczną, jest on ustanowiony decyzją administracji publicznej, a treść trwałego zarządu wynika wyłącznie z woli ustawodawcy. Zarządca w swej merytorycznej działalności związanej z celem ustanowienia trwałego zarządu jest podporządkowany podmiotowi, który go ustanowił. W zakresie korzystania z nieruchomości zarządca jest podporządkowany właścicielowi nieruchomości” (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 września 2013 roku, II FSK 2631/11).

Wedle regulacji przepisów specustawy drogowej trwały zarząd nad nieruchomościami przejętymi na potrzeby realizacji inwestycji drogowych stanowiącymi własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, GDDKiA lub właściwy zarząd drogi uzyskuje z mocy prawa. Zatem decyzja wydana na podstawie art. 20 ust. 4 specustawy drogowej w sprawie ustanowienia trwałego zarządu ma charakter deklaratoryjny. Mieć jednakże należy na względzie, że to właśnie ta decyzja stanowi podstawę wpisu prawa w postaci trwałego zarządu w księdze wieczystej ułożonej dla nieruchomości zajętej na potrzeby realizacji inwestycji drogowej prawa na rzecz GDDKiA lub odpowiedniego zarządu drogi. Takie stanowisko zajął Sąd Administracyjny wskazując, że sama decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi krajowej wydana na podstawie art. 11a ust. 1 ustawy z 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych jakkolwiek ma charakter konstytutywny i wywołuje skutek prawnorzeczowy w postaci powstania z mocy prawa trwałego zarządu na rzecz Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, to jednak z mocy art. 20 ust. 4 i 5 ustawy ustanowienie trwałego zarządu musi być potwierdzone w drodze decyzji odpowiedniego organu, która następnie stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej (teza nr 3 wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 21 maja 2014 r., III SA/Po 1641/13, LEX nr 1479699).

Ustawodawca w art. 23 specustawy drogowej odsyła do stosowania przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami w sprawach nieuregulowanych przepisami specustawy drogowej. W odniesieniu do procedury ustanowienia trwałego zarządu na nieruchomościach przejmowanych na potrzeby realizacji inwestycji drogowych w szczególności będą miały zastosowanie przepisy rozdziału 5 u.g.n.

Na mocy nowelizacji specustawy drogowej, nie wydaje się już decyzji w tej sprawie od 2023-10-01

Postępowanie w przedmiotowej sprawie wszczynane jest na wniosek podmiotu uprawnionego. Podmiotami uprawnionymi do złożenia wniosku w sprawie ustanowienia trwałego zarządu na nieruchomościach przejętych dla potrzeb realizacji inwestycji drogowych są odpowiednio GDDKiA lub właściwy zarząd drogi.

Podstawę prawną ustalenia właściwego zarządu drogi stanowią przepisy ustawy o drogach publicznych. Przy czym należy rozróżniać pojęcie zarządcy drogi od pojęcia zarządu drogi. Wedle art. 19 ust. 1 u.d.p. zarządcą drogi jest organ administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego, do którego właściwości należą sprawy z zakresu planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg. Zarząd drogi natomiast nie jest organem administracji publicznej, lecz jednostką organizacyjną powołaną do obsługi takiego organu administracji, którym zawsze pozostaje zarządca drogi (zob. teza 1 wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lipca 2013 r., II OSK 609/12, LEX nr 1369032).

Doręczenie wniosku organowi administracyjnemu wszczyna postępowanie w sprawie wydania decyzji ustanawiającej trwały zarząd.