Dauter Bogusław, Ustanowienie kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki

Ustanowienie kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki

Instytucja kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki została uregulowana w art. 30 § 1 i 2 p.p.s.a. Skorzystanie z instytucji procesowej jest możliwe tylko na wniosek jednej ze stron. Zasadniczo będzie to wniosek organu administracji publicznej, ponieważ przepisy ustrojowe regulujące sposób działania organów państwa powinny wykluczać sytuację braku ich odpowiedniej reprezentacji przed sądem administracyjnym. Do uruchomienia omawianej instytucji, oprócz wniosku strony, wymagane jest spełnienie przesłanek podmiotowej (brak odpowiedniej reprezentacji strony) oraz przedmiotowej (konieczność podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki skierowanej przeciwko drugiej stronie). Brak odpowiedniej reprezentacji strony zachodzi, gdy osoba fizyczna z uwagi na wiek lub ubezwłasnowolnienie nie ma przedstawiciela ustawowego, zaś w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, gdy nie ma osób uprawnionych do działania w jej imieniu (por. M. Niezgódka-Medek (w:) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Warszawa 2011, s. 116). Ustanowienie kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki możliwe jest zarówno przed NSA, jak i WSA. Od Postanowienia w przedmiocie ustanowienie kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki może wydawać także referendarz sądowy. Procedura przedstawia ustanowienie kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki na podstawie pisemnego wniosku strony przeciwnej.

1. Do uruchomienia instytucji kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki, uregulowanej w art. 30 § 1 p.p.s.a., wymagane jest wystąpienie przesłanki w postaci braku odpowiedniej reprezentacji strony, przeciwko której ma być podjęta czynność niecierpiąca zwłoki.

2. Brak należytej reprezentacji strony należy oceniać w pierwszej kolejności przez pryzmat regulacji prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, dotyczących: zdolności procesowej (zob. art. 26 i art. 27 p.p.s.a.) oraz zasad reprezentacji osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej (zob. art. 28 p.p.s.a.). Dodać należy, że strona nie ma przedstawiciela ustawowego wtedy, gdy taki przedstawiciel nie istnieje albo istnieje, ale z przyczyn prawnych bądź faktycznych nie może występować w postępowaniu. Z kolei w odniesieniu do osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, brak należytej reprezentacji może wystąpić w sytuacji:

– niepowołania właściwego organu;

– powołania organu w kształcie sprzecznym z prawem;

– wystąpienia przeszkód prawnych lub faktycznych trwale uniemożliwiających działanie organu (por. B. Dauter, Metodyka pracy sędziego sądu administracyjnego, Warszawa 2011, s. 127).

3. Zdolność procesowa jest konsekwencją zdolności sądowej (zob. art. 25 p.p.s.a.). Zdolność procesowa oznacza prawo do podejmowania czynności w postępowaniu w sprawach sądowoadministracyjnych (art. 26 § 1 p.p.s.a.). Zdolność procesową mają: 1) osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, 2) osoby prawne, 3) organizacje społeczne i jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 25 p.p.s.a.

4. Zdolność sądową i procesową należy oceniać według kryteriów cywilistycznych (przepisów kodeksu cywilnego).

5. Zdolność procesowa osób fizycznych może być pełna albo ograniczona. Pełną zdolność procesową ma osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Pełną zdolność do czynności prawnych mają przede wszystkim osoby pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają, co do zasady, osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo (szerzej B. Dauter, Metodyka…, s. 85).

Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność do czynności w postępowaniu (zdolność procesowa) w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie (art. 26 § 2 p.p.s.a.).

6. Osoba fizyczna niemająca zdolności do czynności w postępowaniu może je podejmować tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego (art. 27 p.p.s.a.). Przedstawicielem ustawowym jest osoba, która działa w cudzym imieniu na podstawie ustawy (art. 96 k.c.), wobec czego to przepisy prawa decydują, kto w konkretnym przypadku występuje jako taki przedstawiciel. Z mocy tych przepisów przedstawicielami ustawowymi mogą być:

– dla małoletnich - rodzice (art. 98 § 1 k.r.o.), jedno z rodziców (art. 94 § 1 i 2 k.r.o.), a także opiekun (art. 94 § 3 k.r.o.) albo reprezentanta dziecka (art. 99 k.r.o.);

– dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie - opiekun (art. 13 § 2 k.c.);

– dla dziecka poczętego, osoby ubezwłasnowolnionej częściowo i osoby nieobecnej - kurator (odpowiednio art. 182 k.r.o., art. 13 § 2 k.c., art. 184 § 1 k.r.o.);

– dla osoby ubezwłasnowalnianej w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie - ewentualnie doradca tymczasowy (art. 549 § 2 k.p.c.).

We wszystkich tych przypadkach stroną pozostaje osoba fizyczna reprezentowana przez przedstawiciela (por. G. Radecki (w:) Pisma stron w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, orzecznictwo, wzory, R. Mikosz (red.), 2008, s. 48).

7. Zgodnie z art. 28 § 2 p.p.s.a. za Skarb Państwa podejmuje czynności w postępowaniu organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się postępowanie, lub organ jednostki nadrzędnej. W zakresie określonym ustawą z 15.12.2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2020 poz. 762 ze zm.) za Skarb Państwa czynności w postępowaniu podejmuje Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej . Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy do zadań Prokuratorii Generalnej należy zastępstwo Skarbu Państwa, państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej albo organów administracji rządowej przed sądami administracyjnymi.

1. Ustanowienie kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki możliwe jest jedynie na wniosek strony, która zamierza podjąć taką czynność. Z istoty omawianej instytucji wynika, że ze stosownym wnioskiem strona przeciwna może wystąpić w toku postępowania, na każdym jego etapie (por. M Niezgódka-Medek (w:) Prawo…, s. 116).

2. Zasadniczo z wnioskiem o ustanowienie kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki wystąpi organ administracji publicznej, ponieważ przepisy ustrojowe regulujące sposób działania organów państwa powinny wykluczać sytuację braku ich odpowiedniej reprezentacji przed sądem administracyjnym.

3. Wniosek należy skierować do sądu właściwego ze względu na czynność niecierpiącą zwłoki.

4. W realiach postępowania sądowoadministracyjnego stosowanie omawianej instytucji należy do rzadkości. W zasadzie bowiem strony tego postępowania nie podejmują w stosunku do siebie czynności niecierpiących zwłoki. Można rozważać jej zastosowanie np. w sytuacji, gdyby jedna ze stron chciała rozpoznania sprawy w postępowaniu uproszczonym albo uruchomienia uregulowanego w art. 115–118 p.p.s.a. postępowania mediacyjnego, zaś brak reprezentacji drugiej strony uniemożliwiałby to (por. M. Niezgódka-Medek (w:) Prawo…, s. 116).

5. „Czynność niecierpiąca zwłoki” na gruncie postępowania sądowoadministracyjnego to czynność, którą na danym etapie postępowania strona musi lub powinna podjąć. Użyty w art. 30 p.p.s.a. zwrot „podejmie przeciwko drugiej stronie czynność” nie oznacza, że musi być to czynność niekorzystna dla strony (B. Dauter, Metodyka…, s. 127).

6. Wniosek o ustanowienie kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki powinien mieć zasadniczo formę pisemną (por. M. Romańska (w:) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, T. Woś (red.), Warszawa 2011, s. 245). Powinien zatem spełniać wymagania właściwe dla pisma procesowego, określone wart. 46–47 p.p.s.a. Powinien również zawierać argumentację w zakresie ziszczenia się przesłanek: podmiotowej (brak odpowiedniej reprezentacji strony) oraz przedmiotowej (konieczność podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki skierowanej przeciwko drugiej stronie).

7. Wniosek o ustanowienie kuratora na czas podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki jako niewszczynający postępowania nie podlega opłacie sądowej (zob. art. 211 i art. 212 p.p.s.a.). Natomiast w związku z tym, że może on powodować wydatki w postaci należności kuratora ustanowionego w sprawie (art. 213 pkt 1 p.p.s.a.), wnioskodawca (strona przeciwna) powinien liczyć się z obowiązkiem uiszczenia tego rodzaju kosztów (por. art. 214 § 1 p.p.s.a. oraz Zaliczka na pokrycie wydatków).