Bochentyn Adam, Ustalenie właściwości organu

Ustalenie właściwości organu

Przepis art. 19 k.p.a. nakłada na organy administracji publicznej obowiązek kontroli swojej właściwości z urzędu. Właściwość organów wynika albo wprost z przepisu ustawy, albo wydanych na podstawie ustawy aktów wykonawczych oraz zawartych na podstawie ustawy porozumień (IV SA/Po 569/09). Oznacza to, że obowiązek dbania o to, by działać jako organ właściwy, istnieje od chwili podjęcia czynności materialno-technicznych, zmierzających do wszczęcia postępowania, poprzez wszczęcie tego postępowania, aż do jego zakończenia. Przed wszczęciem postępowania organ administracji publicznej musi zbadać swoją właściwość: miejscową (zdolność do rozpoznawania i rozstrzygania spraw na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju), rzeczową (zdolność do rozpoznawania i rozstrzygania danej kategorii spraw, np. wymeldowanie z urzędu, zezwolenie na sprzedaż alkoholu itp.) oraz instancyjną (właściwość organu do orzekania w pierwszej bądź drugiej instancji - z zastrzeżeniem, iż przed przepisami k.p.a. pierwszeństwo tutaj będą miały przepisy szczególne). Warto również mieć na uwadze to, że organ właściwy w sprawie nie może przekazać swojej właściwości innemu organowi (zarówno niższego, jak i wyższego stopnia), chyba że przepis szczególny przewiduje taką możliwość (III SAB/Po 23/07).

Należy podkreślić, że w toku postępowania mogą wystąpić zdarzenia, powodujące utratę właściwości przez organ (np. zmiana prawa, zmiana miejsca zamieszkania strony).

Obowiązek wszczęcia postępowania stanowi w pierwszej kolejności impuls do zbadania właściwości organu administracji publicznej do załatwienia indywidualnej sprawy. Swoją właściwość organ musi badać i kontrolować w toku całego postępowania. Oznacza to, że obowiązek ten jest aktualny we wszystkich trybach postępowań administracyjnych, a więc w postępowaniu przed organem pierwszej instancji, przed organem drugiej instancji w postępowaniu odwoławczym, ale także we wszystkich postępowaniach nadzwyczajnych (np. w postępowaniu w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej, w postępowaniu w sprawie wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną), jak również na każdym etapie tych postępowań.

Gdy organ został wskazany jako właściwy do załatwienia sprawy w wyniku rozstrzygnięcia sporu o właściwość lub sporu kompetencyjnego, jest związany tym orzeczeniem. Podobnie, gdy jako pierwszy uznał się za niewłaściwy sąd powszechny, wówczas organ jest związany stanowiskiem sądu i także jest właściwy w sprawie (zob. art. 66 § 4 k.p.a., art. 199¹ k.p.c.).

W przypadku wyłączenia organu w okolicznościach przewidzianych w art. 25 § 1 pkt 1 k.p.a., sprawę załatwia organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę, natomiast w okolicznościach przewidzianych w art. 25 § 1 pkt 2 k.p.a. organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba wskazana w art. 25 § 1 pkt 2 k.p.a. zajmuje stanowisko kierownicze. Organ wyższego stopnia może do załatwienia sprawy wyznaczyć inny podległy sobie organ. W takiej sytuacji organ wyznaczony jest właściwy do załatwienia sprawy (właściwość delegacyjna).